Ra‘ira‘i ua atu te au tu manamanatā tūkētūkē, i roto i Aotearoa. Kimi‘ia no runga i teta‘i atu au manamanatā, e te aronga ‘aka‘aere i te reira.
Various agencies work together to manage emergencies and keep people safe. The agency leading the response will depend on the type of hazard or emergency.
The Ministry of Health is the lead agency for planning for and responding to pandemics in New Zealand.
A pandemic happens when a virus spreads quickly and affects a country or many countries around the world. When this happens, many of us can become very sick.
Fire and Emergency New Zealand is the lead agency for hazardous substance emergencies and is responsible for fire prevention, response and suppression.
Fires can be sparked by human activity. For example camp fires escaping, fireworks, or rubbish fires, bonfires or rural burn-offs getting out of control. Car accidents, arcing or fallen power lines are also common causes of fires. As well as sparks from lawnmowers or cigarette butts.
A hazardous substance means any product or chemical that has properties that are explosive, flammable, oxidising, corrosive, or toxic to the environment.
The Ministry of Primary Industries is responsible for classifying droughts and leading New Zealand’s biosecurity and food safety systems. This includes responses to the outbreak of animal and plant pests and diseases.
If your area is experiencing a drought you can contact your local council for more information.
A drought is caused by a lack of water in an area and can affect water usage and increase fire risk.
New Zealand Police assist in various emergency management and national security situations. They are responsible for law enforcement and crime prevention. They also help maintain public safety.
New Zealand is a relatively safe place but we are not crime free. It is important you take precautions to look after yourself.
E ‘anga‘anga ta‘okota‘i ana te au tu turanga tauturu, i te ‘akateretere i te au manamanatā tupu po‘itirere, e te ‘ākono i te tangata kia vai ponuiā‘au. Tei runga i te tu o te manamanatā, me kore ra, te manamanatā tupu po‘itirere, te turanga te ka ‘akateretere i te ‘oro‘oro‘anga.
Ka anoano‘ia teta‘i atu ‘akateretere‘anga na roto i te au turanga tauturu tūkētūkē, no te teta‘i au manamanatā tupu po‘itirere. Me tupu teia, ‘akakite‘ia teta‘i manamanatā tupu po‘itirere no te ‘oire, me kore ra, no te basileia.
E tupu ana te maki toto‘a‘ia na roto i teia nei ao, me toto‘a viviki ia teta‘i manumanu, na roto i teta‘i basileia, me kore ra, i te ma‘ata‘anga o te au basileia o teianei ao. Me tupu teia, ka maki kino te ma‘ata‘anga ia tatou.
Ko te Marae Ora te turanga arataki i te parāni‘anga, e te rave‘anga i te au rāvenga no te maki toto‘a‘ia na roto i teia nei ao, i roto i Aotearoa.
Kimi‘ia te ‘akakitekite‘anga no runga i te au toto‘a‘anga o te flu, ki runga i te kupenga uira, a te Marae Ora.
Kimi‘ia te ‘akakitekite‘anga ‘ōu rava atu, no runga i te COVID-19, ki runga i te kupenga uira a te Unite Against COVID-19.
Me kite koe i te aua‘i, me kore ra, i te a‘i, e te ‘irinaki ra koe e, e turanga ‘ēkōkō no te ora‘anga tangata, me kore ra, no te kainga, tāniuniu‘ia te numero 111, ma te pati viviki atu no te ‘Fire’.
Ka rauka te ‘anga‘anga a te tangata i te ‘akamata i te a‘i. Teia te au ‘ākara‘anga, te māringakore o te a‘i, i te tuātau pātia‘anga pū‘ākapa, te tungitungi‘anga paura, te ta‘u tītā, te ta‘u a‘i, me kore ra, te ta‘u‘anga ma‘ata i va‘o ake i te ‘oire, tei pa‘aruā. Ko te au mōtoka tei ū i te tuātau manamanatā tupu po‘itirere, te au niuniu uira tautau, me kore ra, te au niuniu uira motumotu, katoa teta‘i au mea ‘akatupu putuputu i te a‘i. Pērā katoa te au korapa‘anga mei ko i te pākoti-tītā, me kore ra, i te au tumu ‘ava‘ava.
Na te Whakaratonga Iwi te ‘anga‘anga pāruru i te a‘i, te au rāvenga, e te tāmate‘anga.
Kimi‘ia te ‘akakitekite‘anga no runga i te turanga ponuiā‘au o te a‘i, ki runga i te kupenga uira, a te Fire and Emergency New Zealand.
Me kua tukia to‘ou ngā‘i e teta‘i tuātau marō, ‘ārāvei atu i to‘ou kōnitara ‘oire, no teta‘i atu ‘akakitekite‘anga.
Ka tupu te tuātau marō, me kare e rava ana te vai i roto i teta‘i ngā‘i, e ka manamanata te ta‘anga‘anga‘anga i te vai, e ka kake te ‘irinaki‘anga e, ka kā te a‘i.
Na te Manatū Ahu Matua e ‘aka‘aere ana i te tu o te au tuātau marō.
Kimi‘ia te ‘akakitekite‘anga, e te au rāvenga tauturu no runga i te tuātau marō, ki runga i te kupenga uira a te Manatū Ahu Matua.
Taniunui ua atu rāi i te numero 111 me te ‘irinaki‘ia ra e, ka mate teta‘i, me kore ra, ka kino te kainga.
E basileia ponuiā‘au a Aotearoa, māri ra, ka tukia rāi tatou ki te au rāvenga ‘apa, e te vinivini. E mea pu‘apinga kia matakite koe, i te ‘ākono iākoe ‘uā‘orāi.
E tauturu ana te ‘Akavā o Aotearoa, i roto i te au tū manamanatā tupu po‘itirere, e te au turanga pāruru i te basileia. Tei a ratou te rima o te ture, e te pāruru‘anga i te au rāvenga ‘apa. Na ratou katoa e ‘ākono ana, kia vai ponuiā‘au te ‘iti tangata.
Tāniuniu‘ia te numero 105, no te ripōti atu i te au manatā tei tupu takere, e kare e anoano viviki i te tauturu a te ‘Akavā.
Kimi‘ia te ‘akakitekite‘anga no runga i te au mea taukore, e te tāmātakutaku tangata, ki runga i te kupenga uira, a te New Zealand Police.
Kimi‘ia te ‘akakitekite‘anga no runga i te kite‘anga, e te ripōti‘anga, i te au ‘ākono‘anga ‘ēkōkō‘ia, ki runga i te kupenga uira a te New Zealand Police. Tāmou kia kite koe i ta‘au ka rave, ko te ‘ē ua ake e, ka tā‘ī‘ī koe ki roto i teta‘i tamaki‘anga tāmātakutaku, me kore ra, i teta‘i atu rāvenga taukore mei teia.
Na te Manatū Ahu Matua, e arataki ana i te turanga biosecurity o Aotearoa. Tei roto i teia, te au rāvenga, me toto‘a‘ia te au manumanu-kino, e te maki o te ‘ānimara, e te au mea tanu.
Na te Manatū Ahu Matua katoa, e arataki ana i te turanga ponuiā‘au o te kai i roto i Aotearoa. E pāruru ana ‘aia i te ora‘anga meitaki o te ‘iti tangata i konei, e i te ‘enua-i-tai.
Kimikimi‘ia teta‘i atu, no runga i te New Zealand’s biosecurity system, ki runga i te kupenga uira, a te Manatū Ahu Matua.
Kimikimi‘ia teta‘i atu, no runga i te New Zealand’s food safety system, ki runga i te kupenga uira, a te Manatū Ahu Matua.
Ko teta‘i ua atu ‘apinga, me kore ra, vairākau tei roto te au mea te ka ‘aruru, ka kā, ka akapakari atu te kā, takino'anga, me kore ra, ka poitini i te ao, te ‘āite‘anga o te au ‘apinga kino/poitini.
Ko te Whakaratonga Iwi, te turanga arataki i te au manamanatā tupu po‘itirere no te au ‘apinga kino/poitini.
Tāmou‘ia teta‘i atu no runga i te au ‘apinga kīkino, ki runga i te kupenga uira, a te Fire and Emergency New Zealand.
Kimi‘ia te ‘akakitekite‘anga, e te arataki‘anga, no runga i te ‘anga‘anga‘anga ki roto i te au ‘apinga kīkino, ki runga i te kupenga uira, a te WorkSafe.
Ra‘ira‘i ua atu te au manamanatā nātura, i roto i Aotearoa. Kimi‘ia te au rāvenga tau, i mua ake, i te tuātau e tupu ra, e i muri ake, i teta‘i ua atu tu manamanatā tupu po‘itirere.