Kaeke ko koe ke he taha he tau matakavi ka fehola ki ai, kua lata ia koe ke fatiaki tumau e haau a holaaga ke hoko atu ke he matakavi kua fakamau ke hola ki ai, po ke ‘hīkoi peau kula’. Ko e hīkoi peau kula ko e finaatu a koe he hala ka hola a koe ha ko e peau kula ke he uho fonua poke hake ke he taha fonua tokoluga.

Ko e heigoa e hīkoi peau kula?

Ko e hīkoi peau kula ko e finaatu a koe he hala ka hola a koe ha ko e peau kula ke he uho fonua poke hake ke he taha fonua tokoluga. Ka fatiaki tumau ke mahani e hala ka hola a ko e ke hao mai he tau peau kula to maeke foki he manamanatuaga haau ke manatu he magaaaho ka tupu e lekua, pete ko e taha ni a magaaho a nei kua mua e tupetupe.

Ne nakai haohao mitaki a Niu Silani katoatoa mai he tau mafuike mo e tau peau kula. Ka fatiaki tumau ke fakamahani e hīkoi peau kula haau ko e taha puhala mukamuka a nei ma haau mo laitolu ne viko takai a koe ke fakaako ke he tau puhala kua hako ke taute. Fatiaki mo e fakamahani e haau a hala ke hola ke he fonua tokoluga poke uho fonua he fano hui poke heke he pasikala taholi.

Kaeke kua haha ki ai a koe he taha matakavi ne kua fafati ke lata mae feholaaga ka hoko mai e peau kula, fatiaki mo e fakamahani ke fehola kehe mai he matakavi nei. 

Loa poke Malolo, Tuku Fano

Manatu, Loa, Malolo, Tuku Fano

Fakato Hifo, Uufitia mo e Gega he magaaho ka lulululu. Fakamua ke puipui ni e koe a koe mai he mafuike.

Ko e magaaho ni ka oti e lulululu, finaatu fakamafiti ke he matiketike ne tata lahi mai poke finaatu fakamamao ki loto he fonua mo e fano kehe mai he tau mena ne kua fakamailoga ke fehola kehe mai ha ko e peau kula.

Ko e mafuike ka Loa poke Malolo, Tuku Fano

Ko e faahi tapu ke lata mae hīkoi peau kula

Ko e tau matakavi ne toka ke he tau kaukautahi ha Niu Silani ne nakai haohao mitaki mai he tau peau kula. Ko e faahi tapu hīkoi peau kula ha East Coast LAB ne fakamafana ke he tau tagata ke fakaako mo e fakamahani ha lautolu a hala ke hola kaeke ke fai peau kula.

Ko e New Zealand ShakeOut(external link) ia Oketopa ko e taha magaaho mahuiga ma haau ke fakamahani haau a hīkoi peau kula.

Ko e laini matutaki ki Fafo
East Coast LAB Life at the Boundary logo

Ahiahi atu ke he poko kupega hila East Coast LAB ke kumikumi ke iloa ko e a fe e Tsunami Hīkoi Week.

Fatiaki tumau fefe e haau a hīkoi peau kula

Kumikumi ke iloa ko e taha matakavi ke fakapotopoto ki ai nakai e haau a kaina, fale gahua, fale aoga poke fale fono he haau a maaga. Palana e taha hala ke uta kehe a koe mai he matakavi kua fakapotopoto ki ai mo e haohao mitaki. Palana ke fano hui poke heke he pasikala kaeke kua maeke ia koe. Ko e haau a Civil Defence Emergency Management Group ne fai mepe mo e tau hatakiaga hagaao ia ke he tau matakavi ke fehola ki ai kaeke ke hoko mai e peau kula.

Fifili ko e fano a koe ki fe (mo e fakailoa ke he haau a magafaoa, kaeke kua nakai maopoopo a mutolu ke he taha e mena). Ko e matakavi ka hola atu a koe ki ai to liga fakalataha ni mo e tau kapitiga poke tau magafaoa, ti manatu ke fakailoa age e koe e haau a tau palana.

Fakamahani e haau a hīkoi peau kula mo e haau a magafaoa, tau tagata gahua auloa poke tau fanau o fakalataha mo koe he aoga. Ko e faahi tapu hīkoi mo e ShakeOut ko e falu puhala mitaki a ia ke fakamahani. Kaeke ke fai manu fao a koe maeke ia koe ke uta a ia he haau hala ke he mena ka hola ki ai kaeke ke fai peau kula.

Kumikumi ke iloa foki e tau talahauaga ke he peau kula

Kumikumi ke iloa ko e heigoa ke taute he magaaho ne ai la hoko mai ia, kua hoko mai mo e kua mole e peau kula. 

Iloa e haau a mena ka hola kehe mai ha ko e peau kula. Fakatonutonu age ke he haau a Civil Defence Emergency Management Group. Ne haha iai mo lautolu e tau mepe mo e tau hatakiaga ke lata mae tau tokaaga he tau matakavi ka fehola ki ai kaeke ke hoko mai e peau kula. Fakamooli kua iloa tonu e koe ko e fano ki fe, poke ko koe he loto kaina, haha i ai ke he fale gahua poke haia ni ne fano tamea noa.

Ko e laini matutaki ki Fafo
East Coast LAB Life at the Boundary logo

Moua mai he kupega hila e laupepa ha East Coast LAB ne toka ai e tau vala tala hagaao ke he hīkoi peau kula Taute e taha feua fano hui mae peau kula ke lata mae maaga.

Ko e laini matutaki ki Fafo
East Coast LAB Life at the Boundary logo

Moua mai he kupega hila e laupepa ne toka ai e fakatino fakatata kaupa. Fakakite kua kaufakalataha a koe mo e lagomatai ke tufatufa e kupu.

Fakatino fakataata
A family and a person on a bike evacuating up a hill from a tsunami

Moua mo lagaki e fakatino fakatata nei. Tuku hake he haau a lotokaina, fale aoga, fale gahua poke taha fale maaga. Manatu, kaeke ke to e mafuike mo kua Loa poke Malolo, Tuku Fano.

Ko e tau vahega matematekelea

Na loga lahi e tau matematekelea tutupu pauaki i Niu Silani. Kumikumi ke iloa ko e heigoa ke taute to hoko, kua hoko mo e kua mole e tau vahega kehekehe he tau mena tutupu fakalutukia.