Fakatumau ke hahao mitaki a koe, haau a magafaoa, kapitiga mo e maaga mai he COVID-19 kaeke ke moua e huki fakagata.
Maeke ia ko e ke teuteu he magaaho nei ko e heigoa haau kua lata ke taute kaeke ke moua a koe he COVID-19. Ka mau a koe kua pehe mena ia ko e tau tagata, tau fakatutalaaga, tau matutakiaga mo e iloa e tau mena ke taute. Ka mau a koe to pehe e mena ia to maeke he haau a magafaoa mo e maaga ke felagomataiaki kaeke kua lata.
Kaeke kua tivi posetivi a koe he COVID-19, kua lata ia koe mo e tau tagata oti ne nonofo mo koe haau a lotokaina ke nonofo puipui ke taofi e utafano he moko.
Laulahi he tau tagata ne moua he COVID-19 na ligaliga ni ke moua tote ke he latalata e gagao To maeke ia lautolu ke nonofo puipui mo e liliu katoatoa ke he tau tuaga fakamua ki loto ni ha lautolu a tau kaina, poke taha nofoaga kehe foki, moua mai e lagomatai mai he tau leveki malolo tino he matakavi ne nofo ai.
Kua lata ia koe ke tauteute ke iloa ko e heigoa haau ka taute kaeke kua fai he haau a lotokaina ne kua tivi moe kua moua e COVID-19. Kua lata he fale katoatoa haau ke nonofo oti he loto kaina.
Fakakite e tau tagata i fafo he haau a kaina ne maeke ke lagomatai a koe kaeke kua nonofo puipui e lotokaina haau. Fakatai, ke fakakia aki e tau kai poke tau koloa fakaaoga.
Fai tagata nakai he haau a lotokaina ne ligaliga kua lata ke moua foki e taha levekiaga poke lagomatai? Fefakatutalaaki mo lautolu he loto kaina ka lagomatai ke he tau levekiaga mo e talia tuai ko e heigoa ka taute kaeke kua lata a koe ke nofo puipui. Taute e tau palana kaeke ke fakafeheleaki a koe mo e taha ke he taha tama poke taha tagata ne tua atu ni ki koe.
Tokologa he tau tagata to maeke ia lautolu ke moua e mafola ha kua lagomatai he tau kapitiga mo e magafaoa. Kaeke ke manako atu a koe ke moua e taha lagomatai, ko e faahi gahua Ministry of Social Development ne maeke ke tutaki a koe moe faahi gahua ne maeke ke lagomatai a koe. Hea atu ke he numela 0800 512 337 mo e nakai totogi.
To liga maeke he Work and Income ke lagomatai a ko e ke totogi.
Fakatutala mo e haau a takitaki gahua, aoga mo e tau matakau maaga he haau a tama ke iloa ko e heigoa ha lautolu a tau palana.
Manako nakai a lautolu ha mena taha mai ia a koe? To maeke nakai a lautolu ke lagomatai a koe? To maeke nakai haau a tau tama ke gahua mo e fakaako ke he lotokaina?
Manamanatu ki ai ke iloa ko e fakailoa fefe e koe ke he tau tagata kua nofo puipui e haau a lotokaina. Liga ke maeke e fakatino fakataata QR code ke pili ke he gutahala haau i faahi mua poke pa kaina ke kitia he tau tagata mo e mailoa e ha lautolu a tau oaga.
Kaeke ke lagomatai e tau tagata ha kua fakakia aki e tau koloa kae nakai feleveia, manako nakai a koe ke tohi hila atu to hohoko atu? Fakatagi atu e pu motoka he pa i fafo? Fakaaoga he taha gutuhala kua talia ki ai?
Tohi hifo e tau poakiaga he lotokaina ke mukamuka taha ke muitua kaeke ke gagao a koe mo e kua lata ke finaatu ke he taha fale nofo puipui pauaki poke fale gagao. Totou e tau mena tuga e tau manu fao ke fagai, totogi e tau kaitalofa mo e fakamalu e tau akau.
Manamanatu ke he tau puhala ke tauteute e koe haau a lotokaina ke tuku hifo e utafano he COVID-19. Ta e taha mepe he haau a kaina mo e fakamailoga e tau vala he fale haau. Fakatai ke he tau vala he fale ne fakaaoga auloa, taha vala ne nonofo puipui mo e taha vala ke fakamea aki e tau vai e tau lima.
Tokologa he tau tagata ne to maeke ke leveki mitaki ka nofo puipui ha kua moua e tau lagomatai mai he tau kapitiga mo e magafaoa, ka e fai lagomatai agaia ni kaeke ke manako. Moua e falu a lagomatai foki kaeke ke moua e koe e COVID-19 pokua nofo puipui a koe.
Moua mai he kupega hila e taha fakatino fakataata ke fakailoa ke he tau tagata ko ko e ne fae nofo puipui.
Onoono fakamitaki ke iloa ko e heigoa haau ne kua lata ke lagomatai aki ni a koe mo lautolu ne haha i ai mo koe.
Ko tautolu oti ki loto he mena nei mo e to hoko mo e mafola ke he faahi mitaki.
Maeke ia koe ke lagomatai he haau a maaga ke taute ke mau mae COVID-19 kaeke ke moua e tau huki fakagata.
Ka moua e tau huki fakagata ko e kakano to liga ke tuku hifo e moua he gagao lahi mo e lata ke finaatu ke he falegagao. To liga ai tufatufa mukamuka e koe e COVID-19 ke he taha.
Ko e tau kumikumiaga fakaako ke fakakite ko e tau tagata ne kua moua ua e fafatiaga he huki fakagata ne moua e puipui mai he tau fakamailoga COVID-19.
Kaeke ke fai katofia kaina a koe ne nakai maeke ke hoko atu ke he fale huki COVID-19 tata, ko e ha ne ai huhu age a koe ko e manako nakai a lautolu ke uta e koe a lautolu.
Ko e taha kakano ne liga fai ne nakai la moua ia he falu a tau huki COVID-19 ha kua nakai maeke ia lautolu ke hoko atu ke he taha fale huki fakagata. Na loga e tau fale i Niu Silani ne maeke a koe ke moua e huki COVID-19, pete ni ke fai fakamauaga ke hoko atu poke nakai.
Falu he tau fale huki ne kua taute pauki e fale ke lagomatai aki e tau tagata nakai malolo e tau alaga tino.
Fai katofia kaina nakai a koe ne tupetupe ha koe huki ke puipui mai he COVID-19? Maeke ia koe ke talaage to lagomatai e koe a ia ka fano.
Kaeke kua moua haau a tau huki COVID-19, to iloa e koe e mukamuka he mena ia. To liga lata e katofia kaina haau ke moua e taha fakamalolo loto ka iloa ko e heigoa ka tupu he ha lautolu a oatu ke moua he huki.
Maeke ia koe ke eke mo kapitiga-huki ti fakatauo mo e haau a katofia kaina ke lagomatai.
Kaeke ke fai katofia kaina a koe ne nakai la moua ha huki fakagata ke totoko aki e COVID-19, to lata a lautolu ke fai tagata ke leveki e tau fanau.
To ligaliga nakai la fai magaaho ia he tau mamatua mo e tau tagata leveki atu ke he tau magafaoa ke o kehe mo e oatu ke moua e tau huki. To maeke ia koe ke fakamukamuka fakatote kaeke ke ui a koe ki ai ke leveki e koe e tau fanau ka e oatu e tau tagata lalahi ke moua e tau huki.
Iloa nakai e koe taha ne tupetupe neke mamahi e huki COVID-19? Talaage ki ai to nakai kelea ke tuga mo e manatu a lautolu.
Ka moua e huki COVID-19 to lahi e mafiti mo e mukamuka. Ka logona e koe kua tupetupe ha ko e amanakiaga ke moua e huki fakagata, ko e mena kua fa mahani.
Ko e tagata ne kua katoatoa e tau fakaakoaga ke huki e tau tagata to huki e ia a koe ke he paka lima ki luga haau, ti mafiti lahi ke oti. Kua lata ia koe he mogoia ke nofo ke 15 e minute ki luga ke maeke ia mautolu ke kitia kua nakai lauia mafiti a koe.
Ko e tau tagata oti i Aotearoa Niu Silani ne 5 e tau tau ki luga ne maeke ke fakamau ha lautolu a tau huki COVID-19 nakai fai totogi he magaaho nei.
Na loga e tau fale i Niu Silani ne maeke a koe ke moua e huki COVID-19 pete ni he nakai fai fakamauaga ke hoko atu. Kumi e taha fale huki ne tata kia koe.
Kumikumi ke iloa ko e heigoa e fakaholoaga he haau a fakamauaga ke moua e huki COVID-19.
Na manako oti ni a tautolu ke moua e tau vala tala hakohako mo e tuaha ki ai he magaaho ka fifili ki ai ma tautolu mo e ha tautolu a magafaoa. Maeke ia koe he mena nei ke moua e tau fakaakoaga mai he tau pulotu mo e moua e tau tali hagaao ke he tau vahega tala houa.
Ha iai e tau puhala mukamuka ne maeke ia koe ke tauteute a koe mo e haau a magafaoa ke mautali mo e moua e haohao mitaki.