Fakaputu e tau valavai
To maeke foki e vai ke lauia kaeke kua fai mena tupu fakalutukia. Tuku fakalahi e vai ke he taha tokaaga malu ke lata mae tolu poke molea e aho.
He lau pepa nei
Lahi fefe e vai ka fakaputu
Fakaputu e tau valavai ke lata mae tolu e aho ka fakaaoga poke molea. Kua lata ia koe ke tolu e lita vai mae taha e tagata he taha e aho (lata ke hiva e lita he taha e tagata ke he tolu e aho). Kua tatai e mena nei ke he fa e 2.25 lita he tau lupo inu humelie. Lahi e vai nei mo inu pihia mae tau fakameaaga ke he tino kua lata.
Kua lata ia koe ke loga atu ka fakaputu kaeke kua maeke. Ko e tau takatakaiaga vela mo e tau gahuahuaaga lahi ke he tau tino ne maeke ke fakalahi lagaua e mena ka fakaaoga.
Ko e tau fanau, tau mamatua fifine fakahuhu tama mo e tau tagata gagao ka lahi atu e fakaaoga foki.
Lalafi ki ai foki e tau valavai inu mo e fakamea ke lata mae haau a tau manufao. Ko e lahi fefe e vai kua lata ma lautolu to kitia ni ke he lalahi he tau tino he tau manu mo e tau tuaga ke he magaaho. Manatu ko e na fa mahani e tau manufao ke lahi atu e vai ka inu kaeke kua tupetupe.
To lahi atu e valavai haau ka fakaaoga kaeke ke manako a koe ke holoholo, tunukai poke fakamea aki e valavai, poke kua leva lahi e lekua tupu fakalutukia.
Falu vala ha Niu Silani ne kua ligaliga ke nakai fai vai ke mole e tolu e aho ka tupu e taha lekua fakalutukia. To maeke he haau a Civil Defence Emergency Management Group ke talaatu ko e lahi fefe e vai ne kua lata ia koe ke fakaputu.
Kumikumi ma e haau a matakavi e Civil Defence Management (CDEM) Group.
Ko e tau fifiliaga ke he tau puhala ke fakaputu e tau valavai
Loga mo loga e tau puhala ne maeke ia koe ke fakaputu e tau valavai ke lata mae tau lekua fakalutukia.
- Maeke ia koe ke taute e haau ni a tau apa valavai ki loto he tau lupo inu humelie. Aua neke fakaaoga e tau sioki palasitiki po ke tau puha pepa ne kua toka ai e huhu ki loto. Ko e tau vai toe hifo he huhu ne nakai maeke ke utakehe mai he tau puha nei.
- Maeke foki ia koe ke fakapuke e tau puha asikulimi aki e valavai. Tohi mo e fakamailoga mo e toka ki loto he filisa aisa. Maeke e tau mena nei ke fakahahau aki e tau mena kai kaeke kua mate e hila mo e maeke foki ke fakaaoga mo inu.
- Ko e puha vai vela mo e tau valavai he puha he falevao ko e tau tokaaga uho he tau valavai. Fakakia kua mauokafua e haau a vai he puha vela mo e tau tulavai. Aua neke fakaaoga e tau valavai mai he puha he falevao kaeke ke fakaaoga a koe he tau vaikona fakamea falevao.
- Ko e taha fifiliaga foki e tau tula ne fakapuke ki ai e tau valavai. Ne fa mahani e tau tula fakapuke valavai ke kehekehe e tau tino mo e tau lalahi. Huhu age ke he haau a tufono maaga kaeke ke fai fakatokatokaaga ne kua lata ia koe ke manamanatu ki ai to fakatu e taha tula vai lahi.
Kaeke ke fakaaoga a koe he tau valavai mai he tula fakapuke mai he vai uha ti fakamea fakamua aki e tau vai fakamaea fale. Kaeke ke ai mahino mitaki ia koe ko e mea nakai, ti ua inu.
Moua mai e tau hatakiaga ke iloa ko e taute fefe e vai mai he tule ke haohao maitaki mai he tau kiva, lalafi ki ai e fakaaogaaga he tau hakahaka vai, haha he poko kupega hila HealthEd.
-
Kaeke ke tauteute ni a koe he haau a tau apa vai, muitua ke he tau poakiaga na i lalo.
- Kaeke ke fifili ni a koe ke fakaaoga ni he haau a tau apa tuku valavai, ko e tau lupo palasitiki ne mitaki lahi.
- Aua neke fakaaoga e tau sioki palasitiki po ke tau puha pepa ne kua toka ai e huhu ki loto. Ko e tau vai toe hifo he huhu ne nakai maeke ke utakehe mai he tau puha nei. Ne fakaata he tau mena nei e tupuaga mitaki ke lata mae tau moko he magaaho ka utu aki e tau valavai.
- Ua fakaaoga e tau apa hio he mukamuka ke malipi mo e mamafa foki.
- Ua fakaaoga e tau puha pepa, ha ko e mena maeke ke tafe. Ko e na ai talaga e tau apa nei mo tuku leva aki e tau mena pukepuke.
- Maeke foki ia koe ke fakatau mai he tau fale ne toka ai e tau koloa pehe nei poke tau fale ne fakafua e tau koloa lata mae tau kemu e tau apa ne lata tonu mo e tau mena kai, mo e mitaki ke utu aki e tau valavai.
- Fakamea fakalahi e apa aki e vai vela. Ua fakaaoga e vai vela kua puna neke malona e lupo.
- Fakapuke ke puke namo aki e vai noa mai he tepe ato pua. Fakahihina aki lima e tama hihina vai fakamea fale (chlorine bleach) ne nakai fai manogi ke he vala vai nei. Ua fakaaoga e vai fakamea ne haha i ai e tau vai fakamanogi poke lolopoki, tau vai lalafi ke he tau vai fakamea mo e falu foki. Maeke e tau mena nei ke gagao e tau tagata. Ua inu ke katoa e 30 e minute ka mole e fakamea.
- Pogoti ke mau niva e tau apa mo e fakaaoga ni he tau pogoti pauaki he tau apa nei. Fakaeneene ke ua takiva e tau pogoti kaeke kua aamo a loto he tau pogoti aki e tau matalima.
- Tuku aki e taha fakamauaga aho ki fafo he tau apa ke iloa e koe e aho ne fakapuke ai a faoa ia. Tuku e faoa ia he taha mena hahau mo e pouli.
- Tau fakakia e tau lupo he tau 6 mahina oti. Maeke ia koe ke taute e mena nei he magaaho ka hiki e tula ka kamata e fakaholoaga daylight saving.
- Kaeke ke nakai mea e vai, ligi ke he vao mo e liu ke fakapuke e tau lupo mea aki e tau valavai mea mo e taha vai fakamea fale.
- Kaeke ke fifili ni a koe ke fakaaoga ni he haau a tau apa tuku valavai, ko e tau lupo palasitiki ne mitaki lahi.
Ko e tau lupo vai ne fakafua
Kaeke ke fifili e koe ke fakatau e tau lupo, toka mau he lupo ne hau ai mo e kitia kua nakai la veveu. Ua hafagi ato manako a koe ke fakaaoga. Onoono mau ke fakafoou he magaaho ka hoko mai e aho fakahiku ke fakaaoga.
Tauteute ke mau haau a lotokaina
Ko koe ni ke iloa tonu ko e iloa he haau a magafaoa e tau mena ke taute mo e katoatoa e koloa kua lata ke fai ke o atu mo e mafola. Muitua ke he tau fakatokaaga mukamuka nei ke moua e tuaga mitaki mae haau a lotokaina.
