Maeke e tau mena tupu fakalutukia ke lauia ha magaaho ni ha magaaho, pihia foki ke he tau tula gahua. To nakai maeke ia koe ke iloa tuai ko e tupu he magaaho fe, kae maeke ia koe ke taute ke mau e haau a pisinisi.

Fakakite e tau mena ne hagahagakelea ke he haau a pisinisi mo e tau tagata gahua

Kumikumi ke iloa ko e heigoa e tau mena ke hagahagakelea mo e lauia fefe e haau a pisinisi. Lalafi ki ai e tau hagahagakelea ha ko e tau mena tutupu pauaki, tau lekua faka malolo tino mo e nakai gahuahua e tau faahi gahua mahuiga.

Kaeke ke fai kau gahua a koe, fakatutala kia lautolu hagaao ia ke he tau hagahagakelea ne kua ligaliga ke lauia haau a pisinisi.

Ko e laini matutaki ki Fafo
Business.govt.nz logo

Kaeke ke fakatumau ke malolo mo e haohao mitaki e tau tagata he fale gahua ko e nakai pehe e naia ke fakatau e tau koloa gahua tau uka mo e taute ke loga e tau pepa gahua. Ka e fakamooli ke pehe ke hakahakau ke gahua ke kau fakalataha oti e tau tagata he fale gahua ke taute auloa.

Taute e taha palana hagaao ke he tau lekua fakalutukia mae haau a pisinisi

Kua haha ke he pisinisi e poakiaga ke taute ke mau ke lata mae taha lekua tupu fakalutukia. Ke he laulahi he tau magaaho to nakai maeke ia tautolu ke iloa tuai ko e to tupu mogo fe e taha lekua fakalutukia. Ka e maeke ia tautolu ke taute taha palana ke iloa kua haohao mitaki e tau tagata gahua, kua tukutuku hifo e tau koloa malona mo e mafiti ke liliu ke matutaki e pisinisi.

Kua lata e palana haau ke lalafi ki ai e tau mena na.

  • Ko e tau fakaholoaga ke lata mae tau lekua tupu fakalutukia ha ko e afi vela, mafuike, peau kula mo e falu foki he tau mena hagahagakelea.
  • Ko e tau matakavi ke fakapotopoto ki ai, tau kau fakatonutonu mo e tau fakaakoaga first aid.
  • Matutaki atu fefe mo e tau kau gahua, lautolu ne moua mai e tau koloa, tau tagata ne fakaaoga e tau koloa nei mo e tau kautaha pisinisi inisua.
  • Ko e tau fakatokatokaaga kehekehe mai kaeke ke nakai maeke ia koe ke hoko atu ke he haau a fale gahua, tau pepa faila, mo e falu foki.

Fakatutala ke haau a kau gahua ne fai matematekelea ke he tau tino. Kumikumi ke iloa ko e heigoa e tau lagomatai ne kua lata lautolu ke moua kaeke kua fai lekua tupu fakalutukia. Manamanatu foki ko e liga kua lata a koe ke lagomatai e tau tagata ahiahi ne fai matematekelea ke he tau tino.

Ko e laini matutaki ki Fafo
Business.govt.nz logo

Fakaaoga e hatakiaga nei ke iloa ko e heigoa ke lalafi ke he haau a tau palana ke lata mae tau lekua tutupu fakalutukia mai he business.govt.nz.

Aua neke tafepoi ki fafo kaeke ke to e mafuike

To taha e matakutakuina ke nofo hifo i fale ka mole laia e mafuike, ka e to haohao mitaki mai ke nofo kae ua finaatu ki fafo.

Ko e magaaho laia ka fano kehe a koe, uta e haau a pesi tuku tupe, peleue, kato mo e kato koloa lagomatai. Muaatu ke hagahaga kelea a koe kaeke ke toka hifo e koe e tau mena nei. Ko e tau matakavi ne ata mo e nakai fai fale tokoluga poke tau laini pou hila ne tata mai ne mitaki lahi ke fakapotopoto ki ai.

Ko e tagata taane ne fae taute he Fakato Hifo, Uufitia mo e Gega he lalo laulau gahua

Leveki e haau a tau tagata gahua

Ha ko koe ko e tagata fakagahua tagata, kua toka ai ia koe e gahua ke leveki atu ke he haau a kau gahua, putoia foki ke leveki kia lautolu he magaaho ka tupu e tau lekua tutupu fakalutukia pihia he magaaho ka mole.

Kamata ke fakagahua e haau a kau gahua ke fakakite tonu e tau mena hagahagakelea mo e taute auloa e taha palana ke lata mae tau lekua tutupu fakalutukia. Fakatutala ki ai hagaao ia ke he tau mena ha lautolu, mo e ha lautolu a tau magafaoa, ne kua ligaliga kua lata ke fai ke hoko mafola kaeke kua fai lekua tupu fakalutukia.

Taute ke fakaigatia ni e kau gahua mo e fai palana ke lata mo lautolu ke iloa ko hai ka matutaki ki ai he fale gahua mo e fai palana ke hoko mo e haohao mitaki ke he loto kaina.

Tufatufa e tau koloa lagomatai ke he haau a kau gahua

Ka tupu e taha lekua fakalutukia, to liga apitia e haau a kau gahua he fale gahua pokua ai maeke ke o he tau peleoafi papiliki ke taha e aho poke molea.

Taute fakamooli ke katoatoa e tau koloa fakaaoga ke lata mae e kau gahua katoa he fale gahua ke tolu e aho. Kua lata ke putoia foki e tau tagata ahiahi.

  • Tau fale malona

    Kua lata ia koe ke fai pamata ke puipui mai he tau efu (kua fuafua ko e P2 poke N95), tau afi lima gahua, tau pulou mao poke tau koloa fakaaoga tuga e tau kanavaakau mo moumou mo e hamala lahi.

    Nakai maeke e kau gahua ke o kehe mai he fale gahua

    To manako a koe ke tau mena kai mo e tau valavai (ke hoko ke he tolu e lita he taha e tagata) ke tolu e aho poke molea, tau koloa fakaaoga fakamea, mo e falu foki.

    Nakai maeke e kau gahua ke fano he ha lautolu a tau peleoafi ne fa mahani ke fano ai ke hoko ki kaina

    Fakamalolo age ke he kau gahua ke fai koloa fakaaoga he ha lautolu a tau kato uta neke kua o hui a lautolu ke he tau lotokaina poke ke he mena ka fakapotopoto ki ai. Iloa tonu kua fai palana ke lata mae lotokaina a lautolu mo e ha lautolu a tau magafaoa.

    Kua pakia lahi e tau tagata

    Liga to leveki a koe ke he tau tagata ne kua lalahi e tau pakia a to hoko mai e lagomatai. Iloa tonu ko e fai kafu, fata takoto, taha kato ne katoatoa e tau koloa first aid, mo e falu foki.

Tatanaki e tau fehagaiaga mitaki

Fano ke gahuahua atu mo e tau pisinisi he haau a maaga. Fano ke iloa e haau a Chamber of Commerce, tau kautaha pisinisi pauaki, tau pisinisi he tau katofia, kau fetotokoaki mo e tau fakafua koloa. Tutala atu kia lautolu hagaao ia ke he ha lautolu a tau palana ke lata mae tau lekua tutupu fakalutukia mo e matutakiaga he pisinisi. Kaeke kua tupu e taha lekua fakalutukia, to liga maeke ia koe ke felagomataiaki ke liliu ke malagaki mo e mafiti atu e liliu ke gahuahua.

Toko tolu e tau kapitiga gahua ne fae fakapuke he tau palana fakatagata ke lata mae tau lekua tutupu fakalutukia

Talaga e tau palana ke uaaki ka nakai gahuahua e tau palana fakamua

Fakalaulahi e taha palana ke uaaki ke lata mae haau a pisinisi katoatoa. Kua lata ke putoia e tau kau gahua, tau vala tala, tau koloa, tau tagata fakatau koloa, tau fakafua koloa mo e tau puhala ne tufatufa e tau koloa.

  • Mailoga e haau a tau manako uho ke lata mae pisinisi, mo e ko e maeke fefe ia koe ke gahuahua malolo kaeke kua tupu e taha lekua fakalutukia.
  • ‘Moua e taha lagaki kupega hila ke lata mae haau a tau fakamauaga.
  • Iloa ko e matutaki fefe mo e tau kau gahua mo e tau fakafua koloa.
  • Tivi e haau a tau fakamauaga hila.
Ko e laini matutaki ki Fafo

Muitua ke he tau poakiaga gahua he Shut Happens ne tohia faka-Peritania ke talaga aki e tau palana hukui ke lata mae haau a pisinisi.

Ko e laini matutaki ki Fafo
Business.govt.nz logo

Ko e tau palana hukui mo e matutaki ke he tau gahua ke lata ke taute ke mau ke lata mae tau faga lekua ne oti. Fakaaoga e business.govt.nz ne fakatokatoka e tau puhala ke taute aki e haau a palana. Kua mahuiga lahi ke lata mae haoaga he haau a pisinisi.

Taute e taha palana ke lata mae haau a faama poke taha faama totetote hifo

Kua lata he tau maaga ki tua, tau pisinisi mo e tau tagata takitaha ke fakamahani mo e totoko fakamalolo ke he tau lekua tutupu fakalutukia.

Ko e tau manu ko e haau a levekiaga a ia. Kua lata ia koe ke putoia a lautolu ke he tau palana mo e tau teuteu haau ha ko e tau lekua tutupu fakalutukia. Ka nakai palana a koe ma lautolu to hagahagakelea lahi e tau momou.

Ko e laini matutaki ki Fafo
Ministry for Primary Industries logo

Kua fai hatakiaga e Ministry for Primary Industries (MPI) ke lata ke fai palana mae haau a tau manu. Lalafi ki ai e taha poakiaga ke lata mae tau faga manu kehekehe mo e tau faga lekua tutupu fakalutukia kehekehe. Gahuahua ke he tau matagahua ne kua fakatokatoka ke fakatupu e haau a palana.

Tauteute ke mau

Ha iai e tau puhala mukamuka ne maeke ia koe ke tauteute a koe mo e haau a magafaoa ke mautali mo e moua e haohao mitaki.