E mafai ona agi afā i soo se taimi o le tausaga. E faaosofia ai ma matagi malolosi, timuga mamafa po o le kiona, faititili, emo o uila, asiosio ma le sou o le sami. Saili i faamatalaga e te iloa ai gaioiga e fai a o lei tupu, i le taimi o tupu ai ma le uma ai o se afā.

Faaitiitia aafiaga o afā 

Tapena au meatotino mo matagi malolosi. E mafai e matagi malolosi ona sii mea lapopoa toe mamafa ma ato atu i fale. O soo se mea e lē o faamauina lelei e faigofie ona featofa'i solo.

Toaga e siaki ma faagata laau tetele ma vaovao. O le masani o matagi malolosi le tagaui o laau e gaui gofie ma featofa’i i se saoasaoa e gata ai le malosi. E mafai ai ona faaleaga ma faamanu'alia ai.

Toe iloilo i taimi uma lau inisiua. E tāua le fai o se inisiua mo lou fale ma meafale auā le toe tau amata ia foi i se lelei pe a faaleagaina meatotino i se faalavelave.

Fesootaiga i le upegatafailagi lava lea
A house

E lē mafai ona tatou valoia mala, ae e mafai ona tatou nofo sauni i ai. O lou fale o le tasi lea o nofoaga pito sili ona lelei e amata mai ai. Saili i mea e mafai ona e faia e saogalemu lelei ai lou fale ma mafuaaga e tatau ai ona siaki i taimi uma lau inisiua.

Nofo sauni a o lei agi se afā 

Siaki lipoti lata mai o le tau ua saunia e le MetService.

Faatulaga mea e te ono moomia ma fai se fuafuaga. Tapena mea e faaaogā ma meafaigaluega e toe lipea ai faamalama, e pei o tapoleni, laupapa ma se tape e faamau lelei ai.

Ia faailoa se nofoaga e saogalemu i lou fale tou te faapotopoto faatasi i ai pe a pāpā faititili a o agi se afā. O se nofoaga e aunoa ma ni faamalama, faamalama i luga o le faalo, po o faitotoa tioata. E mafai ona taei mea nei i matagi malolosi po o le timu aisa ma faaleaga pe lavea ai.

Vaai nofoaga e saogalemu ona tuu ai solofanua pe afai e fai sau lafumanu solofanua. Mo le foia o lamatiaga mai le emo o uila, aveese lafumanu mai:

  • nofoaga ua lolovaia
  • nofoaga ua solo ai le eleele
  • uaea eletise, ma
  • laau tūtū solo.

Vaai lelei mo matagi loulouā e mafua ai ona oso faafuasei ni lologa ma solo ai le eleele. Ia mautinoa lau gaioiga e fai e tali atu ai.

Tapena au meatotino mo matagi malolosi 

Nonoa ia mau lelei trampoline ma isi mea mamafa o i fafo. Aveese soo se mea e ono avea ma se mea matautia.

Fai se lisi o mea e ave i totonu o le fale pe nonoa ia mau lelei pe a maua se faaaliga o matagi malolosi. E fesoasoani le fai o se lisi e te manatua ai soo se mea e ono gaui pe featofa'i solo e matagi malolosi.

Tamaloa o la e faamaumau i lalo se trampoline
Fesootaiga i le upegatafailagi lava lea
Hands marking off a checklist

Fai faatasi ma lou aiga se fuafuaga i luga o le initaneti e gafataulimaina ai se faalavelave faafuasei. Mafaufau i mea tou te moomia i aso uma ma faatulaga se isi fua pe afai e lē o iai mea o moomia.

Fesootaiga i le upegatafailagi lava lea
Emergency supplies on some pantry shelves

A tupu se faalavelave faafuasei, e ono lē mafai ona e alu ese ma le fale mo le tolu aso pe sili atu. O lena e tele lava mea e te maua i lou fale e aogā mo faalavelave faafuasei. Vaai po o ā mea e te moomia ma fai sau fuafuaga e mafai ai ona e gafataulimaina le tulaga ua e maua ai.

Fesootaiga i isi upegatafailagi
MetService logo

Siaki lipoti lata mai o le tau ua saunia e le MetService.

Gaioiga e fai a o agi se afā 

Pe a lapatai le agi o se afā

Ave i totonu o le fale pe nonoa ia mau lelei soo se mea e ono gaui pe featofa'i solo e matagi malolosi. Afai e iai se trampoline, faaū i luga le pito i lalo e lē aliali ai le itu māfolafola i le matagi.

Faamamā soo se otaota po o mea taitasi o paepae solo i lou fanua. E mafai ona felelei solo lālā ma fafie pe a agi malosi le savili.

Ave fagafao i totonu o le fale. E mafai ona lē nofo lelei meaola pe a agi se afā ma e sili atu ona lelei ma saogalemu pe a faalatalata atu ia te oe.

Vaai ou tuaoi ma soo se tasi e ono moomia lau fesoasoani.

I le taimi o agi ai se afā

Nofo i totonu o le fale. Aua e te savalivali solo i fafo. Aua e te avea le taavale se'i vagana o se mea ua matuā tatau ai.

Tapunipuni faitotoa ma faamalama i fafo ma totonu. Toso ie faamalama ma pupuni o faamalama. E foia ai le lavea mai tioata ua felelei pe afai e taei faamalama.

Maua pea faamatalaga lata mai. Faalogologo i le leitio pe faitau faasalalauga a le Civil Defence Emergency Management Group i luga o le initaneti. Mulimulitai i faatonuga ua tuuina atu e auaunaga mo puipuiga lautele ma faalavelave faafuasei.

Alofia taputaele, augutu paipa, ma faatanoa. E mafai ona sipaka i paipa uamea ma isi mea tau palama pe afai ua uilā. Faaaogā le vai sa faaleoleo pe a tupu se faalavelave faafuasei.

Aveese tamai masini e alu i le eletise e ono faaleagaina pe a faafuasei ona oso i luga le malosi o le eletise. A pe le eletise, se'i ese palaka o masini tetele. E tuuitiitia ai le faafuasei o le malosi o le eletise ma le ono faaleagaina pe a toe ola le eletise.

  • E mafai e afā kiona ona te'a ai le mafanafana, motusia ai le eletise ma le telefoni. E ono utiuti ai le tele o mea o e moomia pe afai ua silia ma le aso e tasi o agi se afā.

    Afai e te nofo i se nofoaga e lamatia i afā kiona, ia mautinoa e sili atu ma le tasi le auala e maua ai le eletise ma faamafanafana ai. Siaki mea tau malosiaga mo ituaiga e faaaogā ai fafie e faamafanafana ai, o heaters e faaaogā ai le kesi, barbeques ma masini e faaola ai le eletise pe a pē.

    E maua faamatalaga lata mai o le tau mai le MetService. Vaai lelei mo lapataiga o kiona malolosi ma lapataiga o kiona i luga o auala. Alofia le tuua o le fale se'i vagana o se mafuaaga tatau pe a tuuina atu se lapataiga o timuga kiona.

    Afai e tatau ona e malaga ese ia mautinoa ua e lava tapena. Ave filifili e aogā i timuga kiona, taga moe, ofu mafanafana ma mea masani e sili ona moomia mo faalavelave faafuasei.

    Afai o e i totonu o lau taavale po o se loli a o agi se afā kiona, nofo i totonu o le taavale. Ta'i sefulu minute ma faaola le afi o le taavale e faamafanafana ai. Inu le vai e lē mātūtū ai le tino. Tatala teisi faamalama e faaalu ai i fafo le kasa oona. Ia mafai ona iloa gofie oe e tagata o faia galuega laveai. Nonoa se ieie paauli i le antenna o le leitio po o le faitotoa ma faaola ai pea le moli i totonu.

  • E mafai ona oso asiosio pe a pāpā faititili malolosi i nisi o vaega o Niu Sila. E vāiti, ma e taamilomilo le savili o le asiosio. E faaū agai i lalo o le eleele mai le pito i lalo o faititili.

    Ia e iloa faailoga e lapatai ai le oso o se asiosio:

    • O se leo taalili pe galulu ma e umi se taimi o oso, po o
    • Se agi saoasaoa o le savili o lo o felelei mai ai ma lapisi, ma e vivili e pei o foliga o se faatumu.

    A e vaaia se faatumu o se asiosio o lata ane, vave agai loa i se nofoaga e malu ai. Afai o iai se nofoaga, e te malu i totonu o se potu i le fogafale alalo po o se potu i totonu o se isi potu e leai ni faamalama pe leai ni faitotoa i le fogafale alalo. Faapupuu i lalo o se meafale malosi ma ufiufi i se faamalū po o se ieafu.

    Faailoa i isi, pe a e mafai.

    Afai e agi se asiosio o lena e te i fafo, faamamao ese mai laau pe a e mafaia. Taoto faasasa'o i se 'autu o lata ane, alavai po o se mea maualalo ma puipui i lou ulu.

    Afai o e i totonu o se taavale, vave loa ona e alu ese ma le taavale ma saili se nofoaga e malu. Aua e te taumafai e te mua i se asiosio po o lou lafi i lalo o le taavale e te malu ai.

Fesootaiga i isi upegatafailagi
Civil Defence logo

Saili nisi faamatalaga mai le tou Civil Defence Emergency Management (CDEM) Group.

Gaioiga e fai pe a uma ona agi se afā 

Faalogologo pea i le leitio pe mulimuli i faasalalauga a le Civil Defence Emergency Management Group i luga o le initaneti. E maua atu ai faamatalaga ma faatonuga.

Vaai po o e lavea ma saili se first aid pe a moomia.

Fesoasoani i isi pe a e mafaia, aemaise tagata e ono moomia tele le fesoasoani.

Faafesootai le pulega faalotoifale o lata ane pe afai ua matuai faaleagaina lou fale po o se fale. Talosaga i lau pulega faalotoifale mo fautuaga i faiga e saogalemu ona faamamā ese ai otaota o paepae solo.

Nofo mataala mo timuga faalausosoo, lologa, solo le eleele ma otaota paepae solo, aemaise pe a o ave se taavale.

Afai ua faaleagaina au meatotino

  • Aua e te faia se mea e ono lamatia ai lou saogalemu pe atili leaga ai au meatotino.
  • Faafesootai lau kamupani inisiua i se taimi vave e mafai ai.
  • Afai e te nofo mautotogi, faafesootai lē e ona le fale ma le kamupani o inisiua ai au meatotino.
  • Pu'e ata o soo se mea ua faaleagaina. E fesoasoani e faagaioi vave ai le iloiloina o au talosaga.

Lapataiga o tau matautia 

E saunia e le MetService lapataiga ogaoga o le tau i luga o le eleele. E tuuina atu lapataiga nei e faaaogā ai se faiga e ta'ua o Vaaiga, Maitau ma Lapataiga.

Vaaiga — nofo mataala

E saunia i Vaaiga se 'faaataata' o se tau loulouā o le a agi i le 3–6 aso o sosoo ai peitai e lē o mautinoa po o le ā tonu le mea e tupu ma le nofoaga e tupu ai. Ia mataala i le tala o le tau ma nofo sauni i ne'i te'i ua e aafia.   

Maitau — nofo mataala

O le Maitau e faaaogā pe a matautia le tau o faalo'ulo'u mai, peitai e lē o mafaufauina e tupu i se taimi lata mai po o le lē mautinoa foi. A fautuaina le Maitau o se mea a tupu, nofo mataala ma vaai lelei mo le tala o le tau i le nofoaga o e nofo ai.

Lapataiga Lanu Moli — faagaioi loa

E faaaogā lapataiga lanu moli pe a laasia e tulaga leaga o le tau le Faatulagana Matautia o le Tau. E pei o timuga mamafa, matagi malolosi po o le mamafa o le kiona.

A faasalalauina se Lapataiga Lanu Moli, nofo sauni ma faagaioi loa fuafuaga e talafeagai mo le faalavelavea o lou aso ma lamatiaga e ono aafia ai tagata, meaola ma meatotino. O le tele o lapataiga e tuuina mai e le MetService o lapataiga lanu moli.

Lapataiga Lanu Mūmū — faagaioi vave loa, i le taimi lava lea!

E faaaogā lapataiga lanu mūmū mo le loulouā o le tau e ono matuai afaina ma faalavelavea tele ai. E pei o timuga mamafa, matagi malolosi po o le mamafa o le kiona mai faalavelave e pei o se afā.

A faasalalauina se Lapataiga Lanu Mūmū, gaioi loa. E moomia le vave o le gaioi e puipuia ai tagata, meaola ma meatotino. Nofo sauni e mulimulitai i fautuaga mai pulega aloaia ma auaunaga mo faalavelave faafuasei.

Fesootaiga i isi upegatafailagi
MetService logo

Faitau i lapataiga o le tau o tuuina atu i le upegatafailagi a le MetService.

Ituaiga lamatiaga

I totonu o Niu Sila e tele lamatiaga faalenatura e tutupu ai. Saili i faamatalaga e te iloa ai gaioiga e fai a o lei tupu, i le taimi o tupu ai ma le uma ai ona tupu o ituaiga faalavelave faafuasei taitasi.