‘E lava ke uesia ‘a e ngaahi ma‘u‘anga vaí ‘i ha fakatamaki fakatu‘upakē. Tuku tauhi ha vai ke fe‘unga ki ha ‘aho ‘e tolu pe lahi ange ai.

Ko e lahi ‘o e vai ke tokonakí

Tauhi ha vai fe‘unga mo ha ‘aho ‘e tolu pe lahi ange. Te ke fiema‘u ha lita vai inu ‘e tolu ki he tokotaha he ‘aho (‘oua na‘a toe si‘i hifo he lita ‘e hiva ki he tokotaha ki he ‘aho ‘e tolu). ‘Oku fakatatau ‘eni ki he ngaahi hina inu lita ‘e 2.25 ‘e fā. ‘E fe‘unga ‘eni ki he inú mo e tefito‘i haisiní.

‘Oku totonu ke ke tauhi ha vai lahi ange kapau te ke lava. ‘E lava ke liunga ua ‘a e lahi ‘o e vai ‘e fiema‘ú ki he ngaahi ‘ātakai velá mo e ngaahi ngāue lahi fakasinó.

‘E fiema‘u foki ha vai lahi ange ki he fānaú, ngaahi fa‘ē fakahuhú mo e kakai ‘oku puké.

Fakapapau‘i ‘oku fakakau ai ‘a e vai inu mo e vai fakama‘a ki ho‘o fanga monumanu lalatá. ‘E makatu‘unga ‘a e lahi ‘o e vai ‘oku fiema‘ú mei honau lahí mo e ngaahi tūkunga ‘i he taimi ko iá. Manatu‘i ‘oku fa‘a inu tu‘o lahi ange ‘a e fanga monumanu lalatá ia meí he angamahení, ‘i he taimi ‘oku nau ongo‘i hoha‘a aí.

Te mou fiema‘u ha vai lahi ange kapau ‘oku mou fie kaukau, feime‘atokoni pe fakama‘a ‘api ‘aki ha vai, pe kapau ‘oku taimi lōloa ‘a e fakatamaki fakatu‘upakeé.

‘Oku ‘i ai ha ngaahi feitu‘u ia ‘e ni‘ihi ‘o Nu‘u Sila ‘e lava ke lōloa ange ‘i he ‘aho ‘e tolú ha ‘ikai ke ‘i ai ha vai lolotonga ‘o ha fakatamaki fakatu‘upakē. ‘E lava ke fokotu‘u atu ‘e ho‘omou Civil Defence Emergency Management Group ‘a e lahi ‘o e vai ke tokonakí.

Fakafehokotaki‘anga ki tu‘a
Civil Defence logo

Kumi ‘a ho‘o Civil Defence Emergency Management (CDEM) Group fakakoló.

Ngaahi founga ki hono tauhi ‘o e vaí

‘Oku lahi ha ngaahi founga te mou lava ai ‘o tauhi ‘a e vai ki he fakatamaki fakatu‘upakeé.

  • Te mou lava ‘o teuteu‘i ha‘amou ngaahi hina vai pē ‘a moutolu meí he ngaahi hina inú. ‘Oua ‘e ngāue‘aki ha ngaahi sioki vai pelesitiki pe puha inu pepa na‘e ‘i ai ha hu‘akau. ‘Oku ‘ikai lava ke to‘o ‘a e polotini ‘o e hu‘akaú ia meí he ngaahi koniteina ko ‘ení.
  • Te mou toe lava foki ‘o fakafonu vai ha ngaahi nge‘esi poulu ‘aisi kilimi. Fakahingoa kinautolu pea tauhi kinautolu ‘i he ‘aisi fakapoloká. Te nau lava ‘o tauhi ‘a e me‘atokoní ke mokomoko kapau ‘oku mate ‘a e ‘uhilá pea ‘e toe lava foki ke faka‘aonga‘i ia ki he inú.
  • Ko ho‘omou tangikē vai mafaná mo e tangikē vai ‘i falemāloloó ko ha ongo ma‘u‘anga vai mahu‘inga ia. Vakai‘i pe ‘oku tu‘uma‘u lelei ho‘o tangikē vai mafaná mo e ‘ulu‘i tangikē vaí (header tank). ‘Oua na‘a faka‘aonga‘i ‘a e vai meí he tangikē vai ‘i falemāloloó kapau ‘okú ke faka‘aonga‘i ‘a e ngaahi me‘a fakama‘a toileti ‘oku ngaohi meí he kemikalé.
  • ‘Oku toe lava foki ke fili ki he ngaahi tangikē tuku‘anga vaí. ‘Oku ma‘u ‘a e tangikē tuku‘anga vaí ‘i ha ngaahi fōtunga mo e lalahi kehekehe. ‘Eke ki ho‘omou kōsilio fakakoló pe ‘oku ‘i ai ha ngaahi fiema‘u ki he palani langá ke ke fakakaukau atu ki ai kimu‘a pea toki fokotu‘u ha tangikē vai lahi.

Kapau te mou faka‘aonga‘i ‘a e vai ‘uha kuo tānakí, fakapapau‘i ‘oku tāmate‘i ‘a e siemu aí ‘aki ‘a e bleach angamaheni ‘i ‘apí. Kapau ‘oku mou ta‘epau‘ia ‘i he tu‘unga lelei ‘o e vaí, ‘oua ‘e inu ia.

Fakafehokotaki‘anga ki tu‘a
Ministry of Health logo

Kumi ha fale‘i ki he founga ke malu‘i ai ‘a e vai melié mei hono faka‘ulikí, kau ai hono faka‘aonga‘i ‘o e me‘asivi vaí, ‘i he uepisaiti HealthEd.

  • Kapau ‘oku mou teuteu‘i pē ‘e moutolu ha‘amou ngaahi tauhi‘anga vai, muimui ki he ngaahi fakahinohino ‘i laló.

    • Kapau te mou fili ‘e moutolu ke faka‘aonga‘i pē ha‘amou ngaahi tauhi‘anga vai, ‘oku lelei taha pē ‘a e ngaahi hina inu pelesitikí.
      • ‘Oua ‘e ngāue‘aki ha ngaahi sioki vai pelesitiki pe puha inu pepa na‘e ‘i ai ha hu‘akau ai. ‘Oku ‘ikai lava ke to‘o ‘a e polotini ‘o e hu‘akaú ia meí he ngaahi koniteina ko ‘ení. ‘Oku nau fakatupu ha ‘ātakai ke tupulaki ai ‘a e siemú ‘i he taimi ‘oku tauhi ai ‘a e vaí ‘iate kinautolu.
      • ‘Oua na‘a faka‘aonga‘i ha ngaahi ‘ai‘anga vai sio‘ata koe‘uhí he te nau ala mafoa mo mamafa.
      • ‘Oua na‘a faka‘aonga‘i ha ngaahi ‘ai‘anga vai pepa fefeka, koe‘uhí he te nau lava ‘o mama. ‘Oku ‘ikai fakataumu‘a e ngaahi ‘ai‘anga me‘a ia ko ‘ení ko ha tauhi‘anga me‘a taimi lōloa ki he nāunau huhu‘á.
    • Te ke toe lava foki ‘o fakatau mai ha ngaahi ‘ai‘anga me‘akai mo e vai meí he ngaahi falekoloa fakatau‘anga me‘angāué pe ngaahi nāunau ki he kemí.
    • Fakama‘a faka‘aufuli ‘a e ngaahi ‘ai‘anga me‘á ‘aki ha vai vela. ‘Oua na‘a ngāue‘aki ha vai lili he te ne maumau‘i ‘e ia ‘a e fo‘i hiná.
    • Fakafonu kinautolu ‘aki ha vai tepi kae‘oua kuo fonu mahuohua. Tānaki atu ha tulutā ‘e nima ‘o e bleach ‘oku ‘ikai hano nanamu ‘oku ngāue angamaheni ‘aki ‘i ‘apí, ki he lita vai takitaha. ‘Oua na‘a ngāue‘aki ha ngaahi bleach ‘oku faka-namu-lelei, pe ngāue‘aki ki ai ha nāunau hu‘i (surfacants) pe ngaahi kemikale fakalahi kehe (additives). ‘E lava ‘e he ngaahi me‘á ni ‘o fakatupu ai ha puke ‘a e kakaí. ‘Oua na‘á ke inu ‘i ha miniti ‘e 30 hili ‘a hono faito‘ó.
    • Tāpuni‘i ma‘u ‘a e ngaahi ‘ai‘anga vaí ‘o ngāue‘aki ‘a honau ngaahi tāpuni totonú. Tokanga ke ‘oua na‘a faka‘uliki ‘a e ngaahi tāpuní ‘aki ha‘o ala ki loto ‘aki ho louhi‘inimá.
    • Fokotu‘u ha ‘aho ‘i tu‘a ‘i he ngaahi ‘ai‘anga vaí koe‘uhí ke ke ‘ilo‘i ‘a e taimi na‘á ke fakafonu ai kinautolú. Tauhi kinautolu ‘i ha feitu‘u mokomoko mo fakapo‘uli.
    • Vakai‘i ‘a e ngaahi fo‘i hiná ‘i he māhina ‘e 6 kotoa pē. Te ke lava ‘o fai ‘eni ‘i he taimi ‘oku liliu ai ‘a e taimí ‘i he daylight savings (fakalahi atu ‘o e taimi ‘ahó). 
    • Kapau ‘oku ‘ikai ‘ata ma‘a mai ‘a e vaí, hua‘i ‘eni pea toe fakafonu ‘a e ngaahi hina vai ma‘á ‘aki ha vai mo ha bleach.

Ngaahi hina vai fakakomēsiale

Kapau te ke fili ke fakatau ha hina vai fakakomēsiale, tauhi pē ia ‘i hono hina kei tāpuni malú. ‘Oua ‘e fakaava ia kae‘oua kuo fiema‘u ke mou faka‘aonga‘i. Vakai‘i mo fetongi ‘o fakatatau ki he ‘aho ‘oku ‘osi ki ai hono ‘aongá pe ‘aho faka‘osi ke ngāue‘aki ai iá.