Moua e tau tali aoga ke he tau mena fa mahani ke huhu tumau hagaao ke he tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts).

  • Ko e heigoa e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts)?

    Ko e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alert) ko e taha puhala a ia ke moua mai e tau vala tala hagaao ia ke tau lekua tutupu fakalutukia he haau a matakavi. Kaeke ke nakai haohao mitaki e haau a moui, malolo tino poke kaina, to maeke e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts) ke fakafano ke he haau a telefoni utafano. Nakai fakapuke pepa a koe poke lali ke hu atu ke he taha poko kupega hila.

    Ko e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts) na fakapuloa ke tau telefoni oti ne maeke ke moua mai he tau taoa pauaki. Ko e tau fakailoaaga mafiti nei to fakamatafeiga ni ke he tau matakavi ne kua lauia ke he tau hagahagakelea lahi.

    Kua ai lata ia koe ke hu atu ke he taha poko kupega hila poke hu atu foki ke he taha faahi gahua. Mitaki ke iloa mooli ko e maeke e telefoni haau ke gahuahua mo e kua fakafoou foki e polokalama ke fakagahuahua aki e telefoni. Kaeke kua fakamoui e haau a telefoni, gahuahua mitaki foki ki loto he matakavi kua onoono fakalahi ki ai, to moua pauki e koe e tau fakailoaaga mafiti.

    Kaeke ke moua e koe e taha fakailoaaga mafiti, totou ki ai mo e mailoga fakalahi. To talaatu he mena nei ko e heigoa e lekua kua tupu fakalutukia mo e heigoa ke taute. To fakailoa foki ko e faahi gahua fe ne fakafano atu e fakailoaaga ia mo e, kaeke kua lata tonu, ke fano ke he na fe ke moua foki e falu vala tala.

    Fakakia e fakamauaga he tau telefoni utafano(external link)

    Ko hai ka fakafano e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts)?

    Ko e tau pule gahua ke he tau faahi ne gahua ke tau lekua kua tutupu fakalutukia ne maeke ke fakafano e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts). To maeke ni e tau faahi gahua ke fakafano e tau fakailoaaga mafiti kaeke ke fai mena kua hagahagakelea ke hoko ke he mate, ke he malolo tino poke kaina. To liga fakafano foki he tau faahi gahua nei e tau fakailoaaga noa ke tivi aki e puhala fakafano fakailoaaga nei.

    Ko e tau faahi gahua ni ne kua gofua ke fakafano e tau fakailoaaga ko e:

    • New Zealand Police
    • Fire and Emergency New Zealand
    • Ministry of Health
    • Ministry for Primary Industries
    • National Emergency Management Agency
    • Ko e tau Civil Defence Emergency Management Groups he tau matakavi.

    To fakakite he tau fakailoaaga nei ko e faahi gahua fe ne fakafano e Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano.

    Ko e heigoa e fakaaogaaga he Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts)?

    Kua talaga e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts) ke logona he tau tagata e haohao mitaki kaeke kua fai lekua kua tupu fakalutukia. To fakafano ni a lautolu kaeke kua fai ne nakai haohao mitaki e tau momoui, malolo tino poke kaina, mo e, ke he falu magaaho ke lata mae tiviaga noa ni.

    Fakataitai, to fakaaoga e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts) ke fakalaga a ko e ke he tau mena kua hagahagakelea lahi tuga e:

    • taha peau kula ne lauia e tau fonua
    • taha afi puho ne lauia e tau tagata
    • tau tagata kolokolovao ne fai kanavaakau ne ha i ai, poke
    • kua kiva lahi e tau valavai inu.

    To nakai fakaaoga e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts) ke lata mae omoiaga poke lagaki hake he tau kautaha pisinisi.

    Ko e ha ne ai fakafano mai ni e koe he tohi hila kia au?

    Kua fifili ke he tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano ha kua tuaha lahi ki ai kaeke ke tupu e taha lekua fakalutukia. Ne fakaaoga he Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano e taha sikinolo malolo. Ne nakai lauia ka apiapi e kupega hila.

    Nakai tuga e tau tohi hila, ne haohao mitaki e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafanomo e nakai manako ke he tau fakamooliaga mai he tau tagata ka moua e tau fakailoaaga nei.

    Ko e na nakai fai totogi e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano mo e mukamuka foki ke moua — nakai uka ke moua mai e taha polokalama poke hu atu ke he taha faahi gahua to fakaaoga. Amaamanaki a mautolu to maeke ke moua e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts) kaeke ko e tau telefoni nei ne fakafua foou mai he tau kautaha pisinisi kupega hila i Niu Silani.

    To hukui nakai he Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano e falu a tau hatakiaga foki?

    Nakai. Kua nakai taute pehe nei ke hukui he Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts) e falu foki a tau fakailoaaga fakamafiti, pihia foki kaeke kua lata ke fai tauteaga ka mole e tau fakakiteaga ke he tau lekua kua amaamanaki ki ai.

    Ko e lata agaia ni ia koe ke taute ke mau ke lata mae tau lekua tutupu fakalutukia mo e nakai fakatali ke moua e fakailoaga mafiti to fai tauteaga laia a koe. Kaeke ke logona e koe kua nakai haohao mitaki e haau a moui, ua fakatali ke moua e fakailoaaga mai he tau pule gahua. Taute fakamafiti e taha mena kua lata.

    Taute fakamooli e haau ni a palana ke lata mae tau lekua tutupu fakalutukia ne putoia ki ai:

    • ko e heigoa ke taute
    • fano ki fe
    • ko hai ka fano ki ai ke moua e lagomatai, mo e
    • ko hai kua lata ia koe ke matakaki ki ai.

    To fakaaoga nakai he tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts) ke moua e tau talahauaga ke he haaku a moui?

    Nakai. Ko e na fakaaoga ni e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts) mo fakapuloa atu e tau vala tala. To nakai fakaaoga he tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts) e haau a numela telefoni utafano. To nakai maeke e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts) ke okooko e tau vala tala hagaao kia koe, haau a numela telefoni poke haau a nofoaga.

  • Ko e ha ne ai moua e au e taha Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts) haaku?

    Haha i ai e tau kakano ne liga kua ai moua e koe e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts). Ha kua pihia, omoi fakalahi a mautolu ke he tau tagata oti ke tua fakalahi ke he tau puhala kehekehe ke iloa mau e tau vala tala foou.

    Fakakia ke he haau a telefoni ko e maeke nakai ke moua e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts).

    Ko e falu foki a kakano ne nakai moua e tau fakailoaaga kua fakatai ko e telefoni haau ne kua:

    • nakai fakamoui
    • kua toka ai ke he tuaga flight mode, poke
    • nakai toka ai ke he matakavi ne haha ki ai e hila ne fakaaoga aki e tau telefoni utafano.

    Ko e ha ne moua lagaloga he telefoni haaku e taha fakailoaaga?

    Kaeke kua hiki e malolo he telefoni haau mai he 3G ke he 4G he magaaho ne fakafano ai e tau fakailoaaga mafiti nei, to moua e koe e tau fakailoaaga mai he tau faahi na ne ua. Pihia foki ni kaeke kua fakamoui e koe e flight mode mo e tamate. Poke tamate e haau a telefoni mo e liu fakamoui he magaaho ka fakapuloa e fakailoaaga.

    Fai he tau telefoni ne maeke ke taute e tau fakamanatu ke moua e tau fakailoaaga. To maeke he mena nei ke tagi tumau e fakamanatu nei he magaaho ka fakafano atu e fakailoaaga. Kaeke ke fai mena piha e haau a telefoni, maeke ia koe ke moua he Wireless Alerts/Broadcast Alerts/Emergency Alerts settings — ha higoa ni he tau higoa nei ne liga kua fakahigoa aki.

    Kua galo noa e haau a tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts) Moua e au ke he na fe?

    Kaeke kua moua e koe e taha Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts), to liga maeke agaia ni ke mamata ki ai he haau a telefoni.

    Ke lata mae tau telefoni Android

    Pete ni he kehekehe e tau telefoni android, ko e laulahi ni ke moua e tau fakailoaaga mafiti ke he faahi he tau ‘Messages’.

    Fakataitai pehe nei:

    1. Finaatu ke he faahi he tau Messages
    2. Kumi ke he menu (...) mo e fifili ke he ‘settings’.
    3. Fifili e ‘Emergency alert history’.

    Ke lata mae tau telefoni Apple

    Ke lata mae tau tagata ne fakaaoga e tau telefoni iPhone, to haha ke he tau notifications e haau a fakailoaaga mafiti. Hoko atu ke he haau a tau notifications ka hehelu hifo e matalima haau ki lalo mai i luga he hio he haau a telefoni. Kaeke ke tamate e koe haau a tau notifications, to tamate foki e koe e fakailoaaga mafiti.

    Ko e ha ne pehe mai e fakailoaaga mafiti Presidential Alert?

    Ne fakaaoga he Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts) e totouaga he lalolagi katoa. Ko e hala fakapuloa ne fakaaoga e mautolu ne fa mahani ke fakahigoa ko e Presidential Alert ke he tau motu kehe.

    Kua gahua a mautolu mo e tau kautaha ne talaga ke he tau telefoni mo e tau kautaha ne fakagahuahua e tau kupega hila i Niu Silani ke fakaaoga ni e kupu Emergency Alert. Pete ia, ko e falu he tau telefoni ne talaga fakamua, poke fakafua mai he tau motu kehe, to fakaaoga e totouaga he lalolagi katoa i Amelika mo e fakamau ni ko e Presidential Alert.

  • Maeke fefe ke iloa mooli to moua e au e Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alert)?

    Ke moua e taha Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alert) kua lata ia koe ke fai telefoni ne gahuahua mitaki ke moua e tau mena nei. Kua lata foki he telefoni ke moua mitaki e tau fakailoaaga mo e katoatoa e tau koloa fakaaoga. Kua ai lata ia koe ke hu atu ke he taha poko kupega hila poke hu atu foki ke he taha faahi gahua.

    1. Fakakia ha i ai nakai e haau a telefoni ke he taha fakamauaga ke he tau telefoni ne totou ko e tau telefoni aoga.(external link)
    2. Fakafoou e tau polokalama ne fakaaoga ki loto he haau a telefoni.

    Fakamolemole ti kitekite ke he haau a pepa ne moua mo e foni poke tutala mo e haau a tagata gahua ke he tau telefoni kaeke kua manako a koe taha lagomatai ke fakafuoou.

    Amanaki a mautolu to lahi ni he tau telefoni i Niu Silani ke maeke ke moua e tau fakailoaaga. Mo e amaamanaki ke loga atu e tau telefoni aoga ke he tau magaaho i mua.

    Maeke nakai ia au ke hola kehe mai mo e ai moua e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts)?

    Ha ko e kakano he Emergency Mobile Alert ke haohao mitaki a koe, to ai maeke ke uta kehe mo e ai moua e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alert).

    Ne nakai fakamatafeiga ni a mautolu ke he falu a tau telefoni, ka e fakapuloa ni ke he tau matakavi ne iloa kua hagahagakelea. Ko e kakano ha nei ne nakai maeke ia mautolu ke utaakehe e haau a telefoni. To nakai fakaaoga he tau Emergency Mobile Alert e haau a numela telefoni utafano poke moua mai e tau talahauaga hagaao kia koe.

    To liga maeke e foni haau ke fakakite e tau fakatokatokaaga kehekehe ne fakaaoga ke he falu a tau motu kehe, ka e ki Niu Silani fakaaoga a tautolu he taha hala fakapuloa pauaki ne fakamoui tumau.

    Aikua ka ai maeke e telefoni haaku ke moua e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alert)?

    To nakai hukui he Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alert) e falu he tau fakailoaaga mafiti foki.

    Kua talaga e tau Emergency Mobile Alert ke logona he tau tagata e haohao mitaki kaeke kua fai lekua kua tupu fakalutukia. To nakai hukui he mena nei e falu foki he tau puhala ke fakafano e tau fakailoaaga fakamafiti poke tau tauteaga kua lata ka kitia e tau fakakiteaga fakalutukia.

    Ko e lata agaia ni ia koe ke taute ke mau ke lata mae tau lekua tutupu fakalutukia mo e nakai fakatali ke moua e fakailoaga mafiti to fai tauteaga laia a koe. Kaeke ke logona e koe kua nakai haohao mitaki e haau a moui, ua fakatali ke moua e fakailoaaga mai he tau pule gahua. Taute fakamafiti e taha mena kua lata.

    Taute fakamooli e haau ni a palana ke lata mae tau lekua tutupu fakalutukia ne putoia ki ai:

    • ko e heigoa ke taute,
    • fano ki fe
    • ko hai ka fano ki ai ke moua e lagomatai, mo e
    • ko hai kua lata ia koe ke matakaki ki ai.

    Matutaki atu ke he haau a Civil Defence Emergency Management Group ke iloa e falu foki a tau puhala ke he tau fakailoaaga he haau a matakavi.

    Maeke nakai ia au ke taui ke he tau fakailoaaga he tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alert)?

    Nakai, to nakai maeke ia koe ke taui ke tau fakailoaaga nei poke matutaki atu ke he tau kau gahua ke he tau lekua tutupu fakalutukia. Kaeke ke fai lekua kua tupu fakalutukia fakamolemole tauhea atu ke he 111.

    Ko fe la ne maeke ia au ke fakatau e taha telefoni ne maeke ke moua e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alert)?

    Kaeke ke fakatau e au e taha telefoni foou, kumi ke moua e Emergency Mobile Alert Identification Mark. Maeke foki ia koe ke fakakia ke he haau a maukoloa ne leveki ke he tau telefoni utafano.

    Fakakia e fakamauaga he tau foni ne maeke ke moua e tau fakailoaaga.(external link)

    Nakai fai telefoni iloilo (smart phone) a au. To maeke nakai he telefoni haaku ke moua e tau Emergency Mobile Alerts?

    To nakai moua fakamafiti e tau Emergency Mobile Alerts he tau telefoni oti. Kaeke kua levaleva amanaki a mautolu to loga atu e tau telefoni ka gahuahua mitaki ke moua e tau Emergency Mobile AlertsFakakia ke kitia kaeke ke gahuahua mitaki e telefoni haau ke moua e tau Emergency Mobile Alerts.(external link)

    Amanaki a mautolu ke tupu e tau numela he tau telefoni ne maeke ke moua e tauFakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts) ka fai magaaho kua mole. Amaamanaki a mautolu to maeke ke moua e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts) kaeke ko e tau telefoni nei ne fakafua foou mai he tau kautaha pisinisi kupega hila i Niu Silani. 

    To hoko nakai e tau Emergency Mobile Alerts ke haaku a tau laini telefoni he lotokaina poke telefoni setalate?

    Nakai. Fakaaoga he Emergency Mobile Alerts e tau kupega hila mae tau telefoni utafano ha Niu Silani. To maeke ni e tau fakailoaaga mafiti ke fakapuloa ke he tau telefoni utafano ne maeke ke moua e fekau ia.

    To gahuahua nakai e tau Emergency Mobile Alerts ke he tau maaga oti i Niu Silani?

    To liga maeke e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts) ke gahuahua ke he tau matakavi ne maeke ke moua e malolo pauaki mae tau telefoni utafano. Liga ko e 97% he tau matakavi ne tokologa e tau tagata ne moua e malolo pauaki mae tau telefoni utafano. Gahuahua e tau kautaha pisinisi ne fakafua ke he hila ne fakaaoga ke he tau telefoni utafano ke mitaki atu e gahuahua ke he tau magaaho oti.

    To gahuahua nakai e tau Emergency Mobile Alerts kaeke kua malona e tau taoa telefoni, pokua mate e hila?

    To nakai gahuahua e tau Emergency Mobile Alerts kaeke kua malona e tau taoa telefoni, pokua mate e hila. Ko e kakano ha ia, kua lata ia koe ke tua atu foki ke he falu ne moua mai e tau fakailoaaga nei.

    Ko e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts) ko e taha ni he tau puhala a ia ke iloa ke he tau mena ne maeke ke moua e tau matematekelea. Fakamooli kua fai palana a koe ke lata mae tau lekua tutupu fakalutukia mo e iloa ko e moua ki fe e tau vala tala ke he magaaho ka fai lekua.

    Ko e heigoa haaku ka taute kaeke ko e fakaholo peleoafi a au he magaaho ka moua e au e Emergency Mobile Alert?

    Kua lata ia koe ke tu e peleoafi mo e totou ke he fekau he magaaho tonu ni ka haohao mitaki ke taute pihia. Kaeke ke fai tagata pasese a koe, ole ki ai ke totou fakamafiti e fakailoaaga. Aua neke lali ke totou e fakailoaaga he magaaho ka fakaholo.

    Fai totogi nakai e Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alert)?

    Moua noa e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts). Nakai fai totogi kia koe. Kua ai lata ia koe ke fakaaoga e tau polokalama poke totogi ke fakaaoga.

    To tau uka mai nakai e tau telefoni Emergency Mobile Alert?

    Nakai. Maeke e tau telefoni ke maeke ke moua e tau Emergency Mobile Alerts ti kua nakai lata ke tau uka atu ha ko e kakano nei.

    Ko e tau vagahau fe ka fakapuloa e tau Emergency Mobile Alerts?

    Ke he magaaho tonu nei ko e vagahau faka-Peritania ni ne fakaaoga ke lata mae tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts).

    To mukamuka nakai e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts) ke fakaaoga he tau tagata ne nakai katoatoa e tau malolo ke kitia mo e logona mitaki?

    Ko e ataina e moua e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alert) sto fekehekeheaki ha ko e talaga mo e faga fefe e haau a telefoni utafano.

    To gahuahua nakai e Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alert) ka fakaaoga he Wi-fi?

    Nakai. Fakaaoga he Emergency Mobile Alerts e cell reception mo e nakai fakapuloa ke he tau telefoni ne fakaaoga e Wi-fi kae nakai gahua e faahi he tau telefoni utafano.

    Maeke nakai ia Starlink ke fakapuloa e tau Emergency Mobile Alerts ke he tau matakavi ne nakai fai sikinolo ke lata mae tau telefoni utafano?

    Nakai. Ko e magaaho nei ko e maeke ni ia Starlink ke foaki e taha matutakiaga kupega hila, nakai ko e sikinolo ke lata mae tau telefoni utafano. Maama ke he magaaho nei ha ne gahua ki ai a Starlink ke maeke ke gahua e matutakiaga mai he setalate ke he telefoni utafano. Kua iloa ko e ha i ai foki e kautaha setalate (Lynk World) ne kua fai fakatokaaga pehe mena nei.

    Maeke he puhala setalate-ke he-kupega hila ke moua e tau Emergency Mobile Alerts ka fakaaoga he tau lagomatai ne fakaaoga ke he kupega hila tuga e Red Cross Hazard App.

  • Ko e a fe e tau tivi ke he motu katoa ke lata mae tau Emergency Mobile Alert?

    Nakai la fakatokatoka e magaaho ke taute e tiviaga ke lata ma e motu katoa mae Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alert).

    Kua fakahoko tuai e tiviaga ke he tau 2023 kua fita he taute he Aho Tapu 28 ia Me.

    Ko e tiviaga kua lata mae iloa tonu kua gahua mitaki e puhala Fakailoaaga Fakalutukia ke he puhala Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alert).

    Ko e tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alerts) to fakapuloa ke he tau telefoni oti ne moua he tau taoa pauaki. Fai amanakiaga a mautolu ke fakataitai ke fa e miliona he tau telefoni ne maeke ke moua e fakailoaaga mafiti.

    Ne fakaata he tau tiviaga nei a mautolu ke onoono ke he puhala fakagahua, tau taoa telefoni mo e gahuahuaaga mitaki he haau a telefoni ke moua e fakailoaaga.

    Maeke fefe ia au ke taofi ke ua moua e tau fakailoaaga tivi noa ni he tau Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alert)?

    Kaeke ke nakai manako a koe ke moua e fakalavelave nei, fakamolemole ti tamate poke hiki ke he Flight Mode he magaaho ke fakahoko e tiviaga nei.

    Kua lata e telefoni haau ke matutaki mo e maeke ke he tau hila fakaaoga ke lata mae tau telefoni utafano. To nakai moua e koe e Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alert) kaeke kua tamate e telefoni haau pokua tuku ke he Flight Mode.

    Maeke he Fakailoaaga Fakalutukia he Telefoni Utafano (Emergency Mobile Alert) ke kalo kehe mai he Do Not Disturb mo e tau Silent Modes.