Ka pā pea ngā ohotata ahakoa āhea, tae rā anō ki ngā hāora o te mahi. E kore e taea te matapae āhea ka pā, engari ka taea e koe te whakamahi i ētahi mahi kia nui ake te noho reri a tō pakihi.

Tautuhia ngā mōrearea ki tō pakihi, ki ō kaimahi 

Whai mōhio he aha ngā mōrearea, ā, ka pēhea pea te pā ki tō pakihi. Kei roto i ngā mōrearea ko ngā matepā māori, ngā ohotata hauora, me ngā hinganga ratonga.

Mēnā he kaimahi āu, kōrero atu ki a rātou mō ngā mōrearea e whakapono ana rātou e tino hāngai ana ki tō pakihi.

Hononga ā-waho
Business.govt.nz logo

Ehara i te mea ko te tiaki kia hauora, kia haumaru te katoa ki te mahi i te hoko i te utauta nui te utu, me te whakamahi i ngā mahi pepa nui. Heoi anō me mātua whai i te aronga hohe, me whakauru i te katoa ki te mahi.

Whakaritea tētahi mahere ohotata mō tō pakihi 

Kei ngā pakihi tētahi kawenga kia noho reri mō te ohotata. I te nuinga o te wā e kore e taea e tātou te matapae āhea ka pā mai ai tētahi ohotata. Engari ka taea te whakarite mahere hei whakarite e haumaru ana ā tātou kaimahi, ka whakahekea ā tātou moni ngaro, ō tātou rawa ngaro hoki, ā, kia taea te hoki atu ki te mahi hei te wā tino tata ka taea.

Me tāuru ki tō mahere ngā mea e whai ake nei.

  • Ngā hātepe ohotata mō te ahi, mō te rū whenua, mō te ngaru taitoko, mō ērā atu matepā.
  • Ngā wāhi hui, ngā wātene, te whakangungu āwhina tuatahi hoki.
  • Me pēhea te whakapā atu ki ngā kaimahi, ki ngā kaiwhakarato, ki ngā kiritaki, ki ngā kaituku inihua hoki.
  • Ngā whakaritenga kē mēnā e kore e taea e koe te uru atu ki tō wāhi mahi, ki ō konae, ki te aha atu rānei.

Kōrero ki āu kaimahi hauā. Whai mōhio he aha te tautoko ka hiahiatia pea e rātou mēnā ka pā tētahi ohotata. Whakaarohia hoki me pēhea e āwhina ai pea koe i ngā manuhiri hauā.

Hononga ā-waho
Business.govt.nz logo

Whakamahia tēnei aratohu mō ngā mea me whakauru koe ki tō whakamaheretanga ohotata mai i business.govt.nz.

Kaua e oma atu ki waho i te wā o te rū whenua 

He mea whakamataku te noho tonu ki tētahi whare ā muri i te rū whenua, engari he nui ake te haumaru o te noho tonu i te puta atu ki waho.

Ā te wā ka whakatahi atu koe, mauria atu tō wārete, tō koti, tō pēke, tō pēke nanao hoki. Ka mōrearea ake koe mēnā ka waiho koe i aua mea. Ko ngā wāhi wātea karekau ngā hanganga teitei, ngā waea hiko tata ko ngā wāhi hui whakatahi tino pai.

He tāne e whakamahi ana i Pāheke, Hīpoki me Pupuri kei raro i tana tēpu ā-tari

Tiakina āu kaimahi 

Hei kaituku mahi, he kawenga tiaki tāu ki āu kaimahi, tae rā anō ki te tiaki i a rātou hei te wā o te ohotata, ā muri hoki.

Tīmatahia mā te whakauru i ō kaimahi ki te tautuhi i ngā mōrearea, ki te whakarite i tētahi mahere ohotata hoki. Matapaki ki a rātou he aha ka hiahiatia kia puta atu ai rātou ko ō rātou whānau i te ohotata.

Whakaritea kia whai mahere ohotata āu kaimahi mō te wāhi mahi kia mōhio ai rātou me whakapā atu ki a wai ki te mahi hei te ohotata, ā, kia whai mahere hoki rātou kia haumaru ai te hoki atu ki te kāinga.

Hononga ā-waho

Rapua he kupu āwhina ki te reo Pākehā mō te tiaki i ngā kaimahi ā muri i tētahi ohotata.

Puka

Tonoa ngā kaimahi kia whakakī i tētahi mahere ohotata wāhi mahi whaiaro hei whakarite mō tētahi ohotata i ngā hāora mahi.

Tukuna ngā rawa mō āu kaimahi 

Hei te ohotata, kua mau pea ō kaimahi ki te wāhi mahi, ka kore e taea pea te hoki mā runga waka, ikiiki tūmatanui rānei ki te kāinga mō te rā kotahi, neke atu rānei.

Whakaritea he rawaka ō rawa mā te katoa ki te wāhi rā mō te toru rā. Kia rawaka hoki ēnei mā ngā manuhiri hoki.

  • Ngā whare kua whakakinotia

    Ka mate pea koe ki te mau ārai kanohi puehu (he P2, he N95 rānei te whakatauanga), ngā karapu mahi, ngā pōtae mārō, ngā taputapu rānei pērā i ngā tia whakapakaru, i ngā hama pao (sledgehammer) rānei.

    E kore e taea e ngā kaimahi te wehe i te whare

    Ka hiahiatia te kai, te wai hoki (kia toru rita mō ia tangata i te itinga iho) mō te toru rā, neke atu rānei, ngā mea akuaku, aha atu.

    Kāore e taea e ngā kaimahi te haere mā runga i tō rātou momo ikiiki noa kia hoki atu ki te kāinga

    Ākina ngā kaimahi kia whai rawa ki ā rātou pēke nanao ā-mahi kei mate rātou ki te haere mā raro ki te kāinga, ki tō rātou wāhi hui rānei. Whakaritea he mahere ā-kāinga ā rātou ko ō rātou whānau.

    Kua whara taumahatia ngā tāngata

    Ka mate pea koe ki te tiaki i ngā tāngata kua pāngia e ngā wharanga taumaha tae rā anō kia tae mai te āwhina. Whakaritea kia whai paraikete, kauamo, me te kete whakaora ohotata tikitū, te aha atu.

Whakapakaritia ngā hononga 

Whai wāhi atu ki tō hapori pakihi o te takiwā. Kia mōhio haere ki te Chamber of Commerce o te takiwā, ki ngā whakahaere ahumahi, ki ngā kiritata pakihi, ki ngā hoa whakataetae, ki ngā kaituku rawa hoki. Kōrero ki a rātou mō ō rātou mahere ohotata, mō ō rātou mahere pakihi haere tonu hoki. Hei te ohotata, mā koutou pea e āwhina tētahi i tētahi kia ora ake anō, kia tere ake te hoki atu ki te mahi.

Ngā hoamahi tokotoru e whakakī ana i ā rātou mahere ohotata wāhi mahi whaiaro

Hangaia he mahere heipūtanga 

Whakawhanaketia tētahi mahere heipūtanga mō te katoa o tō pakihi. Me whai wāhi ki tēnei ngā kaimahi, ngā mōhiohio, ngā rawa, ngā kiritaki, ngā kaituku rawa, me ngā ara horahora atu.

  • Tautuhia ō matea pakihi matua, ā, ka pēhea tō eke hei te wā o te ohotata.
  • Pūruatia ō raraunga.
  • Me mōhio ka pēhea te whakapā atu ki ngā kaimahi, ki ngā kaituku rawa hoki.
  • Whakamātauhia ō pūnaha pūrua.
Hononga ā-waho

Whāia te rārangi mahi a Shut Happens ki te reo Pākehā hei hanga mahere heipūtanga mō tō pakihi.

Hononga ā-waho
Business.govt.nz logo

E hāngai ana te whakamahere hono, heipūtanga hoki ki te noho takatū mō ngā tini momo whakatōhenehene. Whakamahia te aratohu āta mahi a business.govt.nz kia whakarite ai i tō mahere. He mea waiwai ki te oranga tonutanga o tō pakihi.

Whakarite mahere mō tō pāmu, mō tō whenua tauoranga rānei 

Me urutau ngā hapori, ngā pakihi, ngā tāngata takitahi taiwhenua, me whakapakari hoki i te aumangea ki ngā ohotata.

Ko ō kararehe ko tō takohanga. Me whakauru koe i a rātou ki tō whakamahere ohotata, ki ō whakariterite ohotata. Ko te kore whakamahere mō rātou, ka whakamōrearea i ō rātou oranga.

Hononga ā-waho
Ministry for Primary Industries logo

Kei Te Manatū Ahu Matua (MPI) ngā kupu āwhina hei whakarite i tētahi mahere mō ō kararehe. Kei roto i tērā ko ngā rārangi mahi mō ngā tini momo kararehe, mō ngā tini momo ohotata hoki. Whāia ngā rārangi mahi hei whakawhanake i tō mahere.