Arā noa atu ngā tini momo matepā kei Aotearoa. Rapu mōhiohio mō ērā atu matepā, ā, ko wai kei te whakahaere i ērā.

 

Ko wai kei te whakahaere i ērā atu matepā?

Ka mahi tahi ngā tini pokapū hei whakahaere i ngā ohotata, hei whakahaumaru i ngā tāngata. Ka hāngai ki te momo matepā, ki te momo ohotata rānei te pokapū e ārahi ana i te urupare.

Ka hiahiatia e ētahi ohotata te pāhekoheko anō whakawhiti atu i ngā ratonga. Ki te pēnei, ka whakapuakitia pea tētahi wā ohotata ā-rohe, ā-motu rānei (state of emergency).

Te mate urutā

Ka pā tētahi mate urutā ina tere te horapa a tētahi huaketo, ā, ka pāngia tētahi whenua, ētahi whenua rānei huri noa i te ao. Ina pēnei, tokomaha pea tātou ka tino māuiui.

Ko te Manatū Hauora te pokapū ārahi mō te whakahaere i ngā mate urutā, mō te urupare hoki ki ērā ki Aotearoa.

Hononga ā-waho
Ministry of Health logo

Rapua he mōhiohio mō ngā urutā ki te pae tukutuku a te Manatū Hauora.

Hononga ā-waho
Te Whatu Ora logo

Rapua ngā mōhiohio tino hou mō KOWHEORI-19 ki te pae tukutuku Te Whatu Ora.

Te ahi

Ki te kite koe i te auahi, i te ahi rānei, ā, ka whakapono koe he mōrearea ki te tangata, ki te rawa rānei, kia wawe te waea atu ki 111, ā, kia inamata te tono i ‘Ahi/Fire’.

Ka whakakāngia pea ngā ahi e ngā mahi a te tangata. Hei tauira, te horahora noa o ngā ahi tōpuni, ngā pahū ahi, te horapa whakarere a ngā ahi para, a ngā ahi nui, a ngā ahi whakawātea whenua taiwhenua rānei. He take noa o ngā ahi hoki ngā tukituki waka, ngā waea hiko kua hinga rānei. Waihoki ko ngā korakora mai i ngā pōtarotaro, ko ngā poro hikareti rānei.

E haepapa ana a Whakaratonga Iwi mō te ārai ahi, mō te urupare, mō te tāmitanga hoki.

Hononga ā-waho
Fire and Emergency New Zealand logo

Rapua he mōhiohio mō te haumaru ahi ki te pae tukutuku a Ratonga Iwi.

Te tauraki

Mēnā e pāngia ana tō rohe e te tauraki ka taea te whakapā atu ki tō kaunihera ā-rohe mō ētahi atu mōhiohio.

Ka takea mai te tauraki i te korenga wai ki tētahi rohe, ā, ka pā pea ki te whakamahinga wai, ka whakahiki hoki i te mōrearea ahi.

E haepapa ana a Manatū Ahu Matua mō te whakatau i ngā tauraki.

Hononga ā-waho
Ministry for Primary Industries logo

Rapua he mōhiohio, he rauemi hoki mō ngā tauraki ki te pae tukutuku a Manatū Ahu Matua.

Ngā mahi taihara, te whakatuatea hoki

Me waea atu ki 111 i ngā wā katoa mēnā he mōrearea taumaha ki te oranga, ki te rawa rānei.

He wāhi āhua haumaru a Aotearoa, engari ehara i te mea e taihara kore ana tātou. He mea nui kia mahi koe i ngā mahi whakahaumaru hei tiaki i a koe anō.

Ka āwhina Ngā Pirihimana o Aotearoa i ngā tini whakahaerenga ohotata, i ngā āhuatanga whakahaumaru ā-motu hoki. E haepapa ana rātou mō te uruhi ture, mō te ārai taihara. Ka āwhina hoki rātou ki te pupuri i te haumarutanga tūmatanui.

Waea atu ki 105 kia pūrongo i ngā mea kua pā kē, ā, kāore i te hiahia ki te tautoko Pirihimana whitawhita.

Hononga ā-waho
New Zealand Police logo

Rapua he mōhiohio mō ngā mahi taihara, te whakatuatea hoki ki te pae tukutuku a Ngā Pirihimana o Aotearoa.

Hononga ā-waho
Escape Hide Tell logo

Rapua he mōhiohio mō te mōhio ki, mō te pūrongo i ngā whanonga hokirua ki te pae tukutuku a Ngā Pirihimana o Aotearoa. Akohia me aha mēnā ka mau koe ki tētahi ekenga whakatuatea, ki tētahi pānga ōrite rānei ahakoa kāore e tinga ana.

Ngā tahumaero, ngā riha kararehe, tipu hoki

Ka arahina te pūnaha haumaru koiora o Aotearoa e te Manatū Ahu Matua. Ka whai wāhi ki tēnei ngā urupare ki te putanga mai o ngā tahumaero me ngā riha kararehe, tipu hoki.

Ka arahina hoki te pūnaha haumaru kai o Aotearoa e te Manatū Ahu Matua. Ko tāna he whakahaumaru i te hauora, te oranga hoki o ngā kiritaki kei konei, kei tāwāhi hoki.

Hononga ā-waho
Ministry for Primary Industries logo

Rapua ētahi atu mōhiohio mō te tiaki i te pūnaha haumaru koiora ki te pae tukutuku a Manatū Ahu Matua.

Hononga ā-waho
Ministry for Primary Industries logo

Rapua ētahi atu mōhiohio mō te pūnaha haumaru kai ki te pae tukutuku a Manatū Ahu Matua.

Ngā matū mōrearea

Ko te matū mōrearea ko tētahi hua, ko tētahi matū rānei he āhuatanga ōna he pahū, he muramura, he whakaōkihi, he whakapūnguru, he tāoke ki te taiao rānei.

Ko Whakaratonga Iwi te pokapū ārahi mō ngā ohotata matū mōrearea.

Hononga ā-waho
Fire and Emergency New Zealand logo

Ako atu anō mō ngā matū mōrearea ki te pae tukutuku a Ratonga Iwi.

Hononga ā-waho
WorkSafe New Zealand logo

Rapua he mōhiohio, he kupu āwhina hoki mō te mahi ki ngā matū mōrearea ki te pae tukutuku a WorkSafe.