‘E lava ke hoko ha ngaahi fakatamaki fakatu‘upakē ‘i ha fa‘ahinga taimi pē, ‘i ha fa‘ahinga feitu‘u pē. Te ke lava ‘o fakahoko ha ngaahi sitepu ke ke mateuteu ai.

Mateuteu Atu

Ina pā tētahi ohotata, ka pukumahi ngā ratonga o Te Rākau Whakamarumaru me ngā ratonga ohotata e āwhina ana i ngā tāngata e tino hiahia ana ki a rātou.

A house

Mateuteu atu ho fāmilí

Ko e me‘a ia ‘a ‘au ke fakapapau‘i ‘oku ‘ilo‘i ‘e ho fāmilí mo e kakai ‘okú ke tokanga ki aí ‘a e me‘a ke faí.
Construction worker talking to two people

Mateuteu atu ho‘o ngāué

‘Oku ‘uhinga lelei fakapisinisi ‘a e palani atu ki he ngaahi fakatamaki fakatu‘upakeé. ‘Oku tokoni ia ke malu‘i ai koe mo ho‘o kau ngāué pea fakasi‘isi‘i ai ha motuhia ‘a ho‘omou faifatongiá.

Ngaahi fa‘ahinga ‘o e fakatu‘utāmakí

‘Oku lahi ‘a e ngaahi fakatu‘utāmaki fakaenatulá ‘i Nu‘u Sila. Fekumi ki he me‘a ke faí kimu‘a, lolotonga mo e hili ‘a e fa‘ahinga fakatamaki fakatu‘upakē takitaha.

Seismograph lines

Ngaahi Mofuiké

A house with flood waters in front

Ngaahi Tāfeá

Rocks sliding down a hill

Holo ‘a e Kelekelé

Lightning striking from a storm cloud

Ngaahi Matangi Mālohí

A tsunami wave

Peaukulá

A volcano erupting

Ngāngā‘ehu ‘a e mo‘unga afí

Ko e tangata ‘oku sio atu ki he peesi Fa‘u ha Palani (Make a Plan) ‘i he getready.govt.nz

Fa‘u ha palani

‘E lava ke hoko ha ngaahi fakatamaki fakatu‘upakē ‘i ha fa‘ahinga taimi pē, ‘i ha fa‘ahinga feitu‘u pē, pea ‘oku ‘ikai ke fa‘a ‘i ai ha fakatokanga tōmu‘a ia ki ai. ‘Oku mahu‘inga ke fa‘u ha ngaahi palani ki he fakatamaki fakatu‘upakeé koe‘uhi ke ke ‘ilo‘i ‘a e me‘a ke fai ‘i he taimi ‘oku hoko ai ha fakatamaki fakatu‘upakē.
Fa‘u ha palani ki ho ‘apí, ngāué, akó, marae pe komiunitií.

Fa‘u ha palani
Ko hono fakahoko ‘e he fānau ako lautohi si‘í ‘a e Tō, Malu‘i pea Piki Ma‘ú

Tō, Malu‘i pea Piki Ma‘u

Ko e Tō, Malu‘i pea Piki Ma‘ú ko e me‘a totonu ia ke fakahoko ‘i ha mofuike. ‘E ‘ikai hoko ai heni ha‘o tō, pea fakasi‘isi‘i ai ha tau ‘a ha me‘a ‘iate koe pea malu ai ho ‘ulú, kiá mo e ngaahi konga mahu‘inga taha ‘o ho sinó (vital organs).

AKO KI HE TŌ, MALU'I PEA PIKI MA'Ú
Tā fakatātā ‘o ha fefine ‘okú ne ma‘u atu ‘a e Emergency Mobile Alert ofi atu ki ha kulī ‘oku tētē

Emergency Mobile Alert (Fakatokanga Telefoni ki ha Fakatamaki Fakatu‘upakē)

Ko e Emergency Mobile Alerts ko ha ngaahi fanongonongo ia fekau‘aki mo e ngaahi fakatamaki fakatu‘upakeé ‘oku tuku atu ‘e he ngaahi va‘a ngāue ki he ngaahi fakatamaki fakatu‘upakeé kuo ‘osi fakamafeiá, ki he ngaahi telefoni to‘oto‘o ‘oku nau lava ‘o ma‘u iá. ‘Oku fakataumu‘a kinautolu ke malu‘i ‘a e kakaí pea ‘oku fakamafola ia ki he ngaahi telefoni kotoa pē ‘oku malava ke nau ma‘u atu iá meí ha ngaahi taua telefoni to‘oto‘o tu‘upau.

AKO KI HE EMERGENCY MOBILE ALERT
Tā fakatātā ‘o ha tokotaha ‘okú ne fakahoko ‘a e Tō, Malu‘i pea Piki Ma‘ú

Fale‘i ma‘á e kakai faingata‘a‘ia fakaesinó

Kapau ‘oku ‘i ai hao faingata‘a‘ia fakaesino pe ko ha fa‘ahinga fiema‘u te ke ala tu‘u ai ‘i ha tu‘unga fakatu‘utāmaki lahi ange ‘i ha hoko mai ‘a ha fakatamaki fakatu‘upakē, kumi ha fale‘i ke ke mateuteu ai. Vakai pe ko e hā ‘a e ngaahi sitepu te ke lava ‘o fakahokó pea kumi ha fakamatala ‘i he Talanoa Faka‘ilonga Nima ‘i Nu‘u Silá (New Zealand Sign Language) mo e founga te ke lava ‘o fanongo ai ki aí.

FEKUMI KI HA FALE’I MA’Á E KAKAI FAINGATA’A’IA FAKAESINÓ